گرما و سرمای طاقت‌فرسا؛ بحران سیستم‌های تهویه در دانشگاه‌های ایران

به گزارش سرویس اخبار دانشگاهی پایگاه خبری سوفیانیوز، دانشگاه‌ها، به‌عنوان قلب تپنده علم و دانش، باید محیطی آرام و مناسب برای یادگیری و پژوهش فراهم کنند، اما در بسیاری از دانشگاه‌های ایران، نبود سیستم‌های تهویه کارآمد و مشکلات دمایی، این هدف را به چالشی بزرگ تبدیل کرده است. از گرمای طاقت‌فرسای کلاس‌های تابستانی تا سرمای استخوان‌سوز خوابگاه‌های زمستانی، دانشجویان و اساتید در شرایطی دشوار به تحصیل و تدریس ادامه می‌دهند.

یکی از دانشجویان دانشگاه مشهد می‌گوید: «تابستان گذشته، گرمای کلاس آن‌قدر غیرقابل‌تحمل بود که وسط درس از حال رفتم. وقتی به هوش آمدم، روی نیمکت راهرو بودم و یکی از همکلاسی‌ها با بطری آب سعی داشت حالم را جا بیاورد. مسئول خدمات فقط گفت: کولر نداریم، خودتان مراقب باشید.» این تجربه برای بسیاری از دانشجویان ایرانی آشناست؛ کلاس‌هایی که در تابستان به کوره‌ای داغ و در زمستان به یخچالی سرد تبدیل می‌شوند.

وضعیت خوابگاه‌ها نیز بهتر نیست. امیر، دانشجوی دانشگاه تبریز، از شب‌های بی‌خوابی در اتاقی بدون تهویه می‌گوید: «پنکه‌های قدیمی فقط صدا تولید می‌کنند و گرما آن‌قدر شدید است که حتی پتوی نازک هم زیادی به نظر می‌رسد. بعضی شب‌ها تا صبح بیدار می‌مانیم.» این شرایط نه‌تنها سلامت جسمی و روانی دانشجویان را تهدید می‌کند، بلکه تمرکز و کیفیت یادگیری را به‌شدت کاهش می‌دهد.

مشکلات سیستم‌های تهویه در دانشگاه‌های ایران ریشه در سال‌ها کم‌توجهی و مدیریت ناکارآمد دارد. بسیاری از ساختمان‌های قدیمی دانشگاهی با پنجره‌های فرسوده و سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی از رده‌خارج، توانایی تأمین آسایش حرارتی را ندارند. در برخی دانشگاه‌ها، بخاری‌های گازی یا کولرهای آبی فرسوده همچنان تنها راه‌حل هستند، اما این تجهیزات به دلیل مصرف بالای انرژی و نگهداری ضعیف، کارایی لازم را ندارند.

با وجود این، برخی دانشگاه‌ها مانند صنعتی شریف و تهران گام‌هایی برای نوسازی سیستم‌های تهویه برداشته‌اند. استفاده از سیستم‌های تهویه مطبوع مرکزی با چیلرها و هواسازهای هوشمند، نمونه‌ای از این تلاش‌هاست که نه‌تنها دما و رطوبت را تنظیم می‌کند، بلکه مصرف انرژی را نیز بهینه می‌سازد. اما این اقدامات محدود، پاسخگوی نیاز گسترده دانشگاه‌های کشور نیست.

کارشناسان معتقدند که حل این بحران نیازمند برنامه‌ریزی کلان و سرمایه‌گذاری هدفمند است. استفاده از فناوری‌های سبز مانند پنل‌های خورشیدی، سیستم‌های سرمایش تبخیری پیشرفته و طراحی ساختمان‌ها بر اساس اصول معماری اقلیمی می‌تواند راهگشا باشد. همچنین، نگهداری منظم تجهیزات و تخصیص بودجه کافی برای نوسازی زیرساخت‌ها، از ضرورت‌های غیرقابل‌انکار است.

دانشگاه‌ها نباید تنها به صدور مدرک محدود شوند؛ ایجاد محیطی سالم و راحت برای دانشجویان و اساتید، بخشی از رسالت آن‌هاست. تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین، اهمیت این موضوع را بیش از پیش نمایان کرده است. وقت آن رسیده که مسئولان از پشت میزها بلند شوند، به کلاس‌ها و خوابگاه‌ها سر بزنند و خود را جای دانشجویانی بگذارند که در گرما عرق می‌ریزند یا در سرما می‌لرزند. تهویه مناسب، یک نیاز اولیه است، نه یک تجمل.

بهبود این وضعیت، همکاری وزارت علوم، دانشگاه‌ها و متخصصان انرژی را می‌طلبد تا فضای آموزش عالی ایران به محیطی پویا و کارآمد تبدیل شود؛ جایی که دانشجویان به جای مبارزه با دما، بر یادگیری و نوآوری تمرکز کنند.