سوفیانیوز
سوفیانیوز: موفقیت در مصاحبه دکتری همواره یکی از رؤیاهای افرادی است که تصمیم بر ادامه تحصیلات تکمیلی خود تا مقاطع دکتری و پسادکتری دارند. پذیرش در آزمون دکتری در دو مرحله کتبی و شفاهی صورت می‌پذیرد. داوطلبانی که در مرحله کتبی موفق به کسب نمره قبولی می‌شوند، به مصاحبه علمی و تخصصی دعوت می‌شوند.
آمادگی برای مصاحبه دکتری و قبولی در این مصاحبه کار چندان راحتی نیست و نیازمند برخورداری از عملکرد عالی در جلسه مصاحبه و رزومه علمی مطلوب است. نکات زیادی برای موفقیت در مصاحبه دکتری وجود دارد که در ادامه به بررسی برخی از نکات مهم مصاحبه دکتری می‌پردازیم.
یکی از نکاتی که باید برای موفقیت در مصاحبه دکتری در نظر داشته باشید، این است که بدانید رتبه آزمون دکتری هرچقدر هم خوب باشد، ملاک قبولی در مصاحبه نخواهد بود. حتی اگر رتبه شما یک‌رقمی یا دورقمی شده باشد، تضمینی برای پذیرش شما در مرحله مصاحبه نخواهد بود. در مرحله مصاحبه بسیار به‌ندرت پیش می‌آید که درمورد رتبه شما در کنکور دکتری سؤالی مطرح شود.
پس از دریافت دعوت‌نامه مصاحبه دکتری، لازم است برای موفقیت در مصاحبه دکتری هرگونه مدارک پژوهشی و آموزشی را به‌صورت مکتوب و فیزیکی آماده کنید. این مدارک می‌تواند شامل مقالات، کتاب‌ها، مدارک آموزشی، مدرک زبان معتبر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد و توصیه‌نامه اساتید سابق باشد. به‌خاطر داشته باشید که تمام این مدارک را در روز مصاحبه به همراه داشته باشید؛ زیرا ارزیابی مدارک در همان جلسه اول انجام می‌شود. نمره مربوط به مدارک شما در روز مصاحبه تعیین می‌شود و امکان ارائه مدارک پس از اتمام مصاحبه وجود نخواهد داشت.
یکی از نکات مهم برای موفقیت در مصاحبه دکتری، به‌همراه‌داشتن پایان‌نامه به‌صورت فیزیکی است. معمولاً پس از بخش معرفی، سؤالاتی درمورد پایان‌نامه کارشناسی ارشد از شما پرسیده می‌شود. سعی کنید چند روز قبل از مصاحبه پایان‌نامه خود را مرور کنید و روی مطالب ارائه شده تسلط کافی داشته باشید. درصورتی‌که در پاسخ به سؤالاتی که درمورد پایان‌نامه پرسیده می‌شود تسلط کافی نداشته باشید، نمره مصاحبه شما تحت‌تأثیر قرار خواهد گرفت.
در مصاحبه دکتری اغلب سؤالاتی در رابطه با کلیات و مباحث اصلی رشته و گرایش تحصیلی داوطلب مطرح می‌شود تا نقاط قوت و توانایی علمی او ارزیابی شود. هدف آنها به چالش کشیدن شما با سؤال پرسیدن درمورد جزئیات سخت نیست؛ بلکه باید بر مباحث کلی رشته تخصصی خود آشنایی کافی داشته باشید. برای موفقیت در مصاحبه دکتری سعی کنید برای سؤالات مطرح شده یک جواب کلی ارائه دهید و سکوت نکنید.
یکی از مهم‌ترین نکات موفقیت در مصاحبه دکتری، تسلط کافی و مهارت صحبت‌کردن به زبان انگلیسی است. یکی از سؤالاتی که داوران در حین مصاحبه مطرح خواهند کرد، این است که درمورد چکیده پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود به زبان انگلیسی صحبت کنید یا متنی را ترجمه کنید. همان‌طور که می‌دانید مقطع دکتری بر پایه امور پژوهشی بنیان‌گذاری شده است و مطالعه منابع و اسناد خارجی در پروژه‌های تحقیقاتی از اهمیت بالایی در این مقطع برخوردار است.
البته شما نمی‌توانید در مدت کوتاه پیش از مصاحبه دکتری زبان انگلیسی خود را تقویت کنید؛ بلکه باید از مدت‌ها قبل برای تقویت زبان انگلیسی اقدام کرده باشید. برخورداری از مدارک معتبر زبان انگلیسی مانند مدرک آیلتس، مدرک آزمون تافل و… در مصاحبه دکتری یک مزیت محسوب می‌شود.
برخورداری از رزومه علمی‌پژوهشی خوب شامل مقالات منتشر شده علمی و ISI و مقالات کنفرانسی و تخصصی در مجلات موردتایید وزارت علوم می‌توانند از جمله عوامل موفقیت در مصاحبه دکتری باشند. چاپ مقاله در مجلات معتبر ISI یا JSR نشان از قدرت پژوهشی و علمی دانشجویان است؛ زیرا چاپ مقاله در این مجلات کار دشواری است. هیئت داوری این مجلات ملاک‌های سخت‌گیرانه‌ای برای پذیرش مقالات دارند.
شانس موفقیت در مصاحبه دکتری رابطه مستقیمی با تعداد مقالات منتشر شده در مجلات مورد تأیید دارد. لازم به ذکر است چاپ مقاله در صورتی مزیت محسوب می‌شود که آن مقاله از اعتبار علمی بالایی برخوردار باشد. درصورتی‌که مقالات تقلبی یا بی‌ربط به توانمندی‌ها و مهارت‌های داوطلب باشد، با طرح چند سؤال از طرف هیئت داوران به‌سادگی مشخص خواهد شد.
داشتن طرح‌های تحقیقاتی در جلسه اول برای موفقیت در مصاحبه دکتری از اهمیت بالایی برخوردار است. سازمان‌های دولتی و بخش خصوصی هرساله مقداری بودجه صرف امور پژوهشی می‌کنند. این فرصت برای متقاضیان دوره دکتری وجود دارد تا با مشورت اساتید دانشگاه خود در این طرح‌ها شرکت کرده و رزومه قابل‌قبولی در این زمینه ارائه دهند.
هدف اصلی از برگزاری مصاحبه دکتری، این است که داوران از قدرت تحصیل و مهارت‌های تحقیق داوطلب اطمینان حاصل کنند. همان‌طور که اشاره کردیم، مقطع دکتری با مقوله تحقیقات تخصصی و فعالیت‌های علمی‌پژوهشی همراه است. بدین ترتیب، لازم است داوطلبان برای موفقیت در مصاحبه دکتری از توانایی و تخصص کافی در اجرای روش تحقیق متناسب با رشته تحصیلی خود برخوردار باشند تا از عهده پاسخگویی به پرسش‌های هیئت داوران در حوزه روش تحقیق موفق عمل کنند.
داشتن توصیه‌نامه علمی از اساتید برجسته رشته تحصیلی می‌تواند در موفقیت در مصاحبه دکتری مؤثر باشد. معمولاً هیچ استادی بدون شناخت کافی از یک دانشجو و بدون دلیل موجه توصیه‌نامه نمی‌دهد. داوطلبانی که در مصاحبه دکتری توصیه‌نامه ارائه می‌دهند می‌توانند امتیاز بالاتری از هیئت داوران دریافت کنند. بهتر است دو یا سه توصیه‌نامه از اساتید شاخص در حوزه تخصصی خود دریافت کنید و در روز مصاحبه به همراه داشته باشید.
علاوه بر ارائه پایان‌نامه، رزومه علمی و توصیه‌نامه، برخورداری از یک زمینه کاری موردعلاقه و مشخص می‌تواند در موفقیت در مصاحبه دکتری بسیار مؤثر باشد. سعی کنید در جلسه مصاحبه نشان دهید که موضوع مشخصی برای انجام پایان‌نامه دکترایتان دارید؛ بنابراین، سعی کنید پیش از شرکت در مصاحبه طی جست‌وجو و مشاوره در حوزه تخصصی موردعلاقه خود یک موضوع برای زمینه کاری خود مشخص کنید. اساتیدی که ارزیابی شما را در جلسه مصاحبه دکتری بر عهده دارند، زمینه کاری مشخص و جذاب از اهمیت بالایی برخوردار است.
در طول مصاحبه با آرامش به پرسش اساتید پاسخ دهید. سعی کنید پاسخ‌های کوتاه، گویا و مفید ارائه دهید و از توضیح‌دادن بیش از حد خودداری کنید. درصورتی‌که پاسخ یک سؤال را نمی‌دانستید، با صراحت و صداقت بگویید که حضور ذهن ندارید و روحیه خود را از دست ندهید. این پاسخ تأثیر بهتری نسبت به پاسخ‌های غیرمرتبط و نادرست دارد.
در جلسه مصاحبه سرحال و پر انرژی باشید و با داوران ارتباط چشمی برقرار کنید.
خود را باانگیزه نشان دهید و علاقه‌مندی خود به ادامه تحصیل در گرایش مدنظر را کاملاً واضح توضیح دهید. یکی از سؤالات هیئت داوران می‌تواند درباره اهداف و مسیر زندگی شما در آینده خواهد باشد.
سعی کنید هم در ظاهر و هم در تنظیم مدارک و رزومه علمی‌پژوهشی خود منظم باشید.
آراسته و رسمی لباس بپوشید و رفتار محترم و معقول داشته باشید.
به‌طورکلی تأثیر شرایط سن بر موفقیت در مصاحبه دکتری از اهمیت بالایی برخوردار نیست. تنها درصورتی‌که داوطلبان قصد عضویت در هیئت‌علمی را داشته باشند این موضوع حائز اهمیت است. معمولاً یکی از سؤالاتی که در مصاحبه دکتری مطرح می‌شود، درمورد اطلاعات فردی از جمله سن داوطلب است. در مجموع پرسیدن سن برای آشنایی بیشتر با فرد مطرح می‌شود. در برخی موارد خاص ممکن است که هیئت داوران افراد با سن کمتر را برای اعضای فعالی هیئت‌علمی مناسب‌تر بدانند یا تشخیص بدهند افرادی که سن بالاتری دارند به دلیل مشغله کاری قادر نباشند در کلاس‌های مقطع دکتری شرکت کنند.
به‌طورکلی می‌توان گفت شرایط سنی تأثیر خاصی بر موفقیت در مصاحبه دکتری نخواهد داشت. افراد با سن کمتر در صورت اثبات برخورداری از مهارت‌های لازم و دانش کافی و افراد با سن بیشتر با اثبات توانایی عضویت در هیئت‌علمی و شرکت در کلاس‌های مقطع دکتری می‌توانند مصاحبه دکتری را با موفقیت پشت سر بگذارند. البته لازم به ذکر است شرایط سنی جذب هیئت‌علمی برای برخی از رشته‌ها و دانشگاه‌ها ممکن است از اهمیت بیشتری برخوردار باشد؛ به طور مثال افرادی که دارای بیش از 45 سال سن باشند، برای مصاحبه دکتری در رشته پزشکی شانس بسیار کمی دارند.
یکی از دغدغه‌های افرادی که در کنکور دکتری پذیرفته می‌شوند، این است که آیا امکان موفقیت در مصاحبه دکتری بدون ارائه‌دادن مقالات وجود دارد یا خیر. باید بگوییم این سؤال جواب ثابتی ندارد و به متغیرهای مختلفی بستگی دارد؛ برای مثال درصورتی‌که به‌تازگی از مقطع کارشناسی ارشد فارغ‌التحصیل شده باشید، قاعدتاً از شما انتظار نمی‌رود با رزومه پژوهشی قوی در مصاحبه دکتری حضور پیدا کنید. همچنین درصورتی‌که رشته شما به صورتی باشد که نوشتن مقاله کار دشواری باشد، برخورداری از چندین مقاله پژوهشی از الزامات موفقیت در مصاحبه دکتری نخواهد بود.
معیارهای زیادی در مصاحبه دکتری وجود دارد که می‌تواند پذیرش یا عدم‌پذیرش شما را به دنبال داشته باشند و مقاله تنها یکی از آنها است. به‌طورکلی داوطلبان مقطع دکتری بدون برخورداری از مقاله و کتاب، راه دشوارتری را برای پذیرش پیش رو خواهند داشت. یکی از راه‌های جبران عدم بهره‌مندی از مقاله پژوهشی در مصاحبه دکتری، چاپ کتاب است. چاپ کتاب از امتیاز بالایی در مصاحبه دکتری برخوردار است.
از دیگر راه‌های جبران نداشتن مقاله در مصاحبه دکتری، این است که از پایان‌نامه کارشناسی ارشد خود یک یا چند مقاله استخراج کنید. معمولاً مقالاتی که از پایان‌نامه استخراج می‌شوند از اعتبار کافی برای انتشار در مجلات علمی‌پژوهشی خارجی معتبر برخوردار هستند.
ثبت تجربیات داوطلبان از جلسه مصاحبه دکتری در زمینه‌های مختلفی مانند مصاحبه علمی، سؤالات انگلیسی، سؤالات پایان‌نامه و… می‌تواند به آنها کمک کند تا آنچه در مصاحبه رخ‌داده با دیگران در میان بگذارند و منبع خوبی برای کسانی باشد که قصد موفقیت در مصاحبه دکتری را دارند. در ادامه موضوعاتی که در نحوه مصاحبه دکتری توسط داوطلبان بیان شده است، می‌پردازیم.
حضور به‌موقع: اکثر کسانی که در مصاحبه دکتری شرکت کرده‌اند، پیشنهاد می‌کنند که حداقل نیم ساعت قبل از زمان اعلام شده در محل مصاحبه حضور پیدا کنند. این کار به آنها کمک می‌کند تا در طول مصاحبه آرامش و تمرکز بیشتری داشته باشند.
خاموش‌کردن تلفن همراه: بهتر است قبل از ورود به جلسه تلفن همراه خود را خاموش کنید تا صدای گوشی موجب به‌هم‌خوردن تمرکز شما و داوران نشود.
احساس اضطراب و استرس در مصاحبه دکتری امری کاملاً طبیعی است. سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید و اجازه ندهید استرس باعث شود رشته کلام از دست شما خارج شود.
آمادگی برای شروع به زبان انگلیسی: ممکن است برخی از اساتید در ابتدای جلسه پرسش‌هایی به زبان انگلیسی مطرح کنند. داوطلبان باید از قبل به‌اندازه کافی به زبان انگلیسی تسلط داشته باشند و با سؤالات انگلیسی غافلگیر نشوند. داوطلبان باید بتوانند به زبان انگلیسی خود را معرفی کنند و نقاط قوت خود را بیان کنند و همچنین چکیده‌ای از پایان‌نامه خود به انگلیسی بیان کنند.
مشخص‌کردن موضوع موردعلاقه: یکی از نکات مهم در موفقیت در مصاحبه دکتری بر اساس تجربیات داوطلبانی که این بخش را پشت سر گذاشته‌اند، مشخص‌کردن موضوع موردعلاقه داوطلبان برای رساله دکتری است. متقاضی باید به‌گونه‌ای صحبت کند که نشان‌دهنده توانایی و انعطاف لازم برای انجام پژوهش و تحقیقات لازم را دارد.
به‌طور کلی سعی کنید با نمونه سؤالات مصاحبه و روند جلسه مصاحبه دکتری آشنایی کامل داشته باشید. برای موفقیت در مصاحبه دکتری لازم است در زمینه موضوعات بیان شده مطالعه کافی داشته باشید.
برای موفقیت در مصاحبه دکتری توجه به برخی نکات الزامی است. اطلاع از اینکه چه سؤالاتی ممکن است در این جلسه مطرح شود به شما کمک می‌کند که از پیش جواب‌ها را تمرین کنید و در جلسه دچار استرس نشوید. به‌طورکلی مصاحبه دکتری دانشگاه‌های سراسری به‌صورت جداگانه برگزار می‌شوند. ازآنجایی‌که دانشجویان باید برای مصاحبه به دانشگاه موردنظر خود مراجعه کنند، ممکن است هر دانشگاه و هیئت داوران معیارهای خاص خود را برای مصاحبه در نظر بگیرند؛ بنابراین نمی‌توان با قطعیت درمورد سؤالات مصاحبه دکتری صحبت کرد. بااین‌حال، سؤالاتی که بر اساس تجربه داوطلبان مطرح شده است، به شرح زیر هستند:
معرفی خود و هدف از تحصیل در مقطع دکتری
پرسش از پایان‌نامه کارشناسی ارشد
پرسش از سوابق پژوهشی و علمی
پاسخ‌دادن به سؤالات زبان انگلیسی
سؤال از دروس تخصصی رشته تحصیلی
سؤال درمورد زمینه پژوهشی موردعلاقه در مقطع دکتری
سؤالات عمومی و…
