چرا زهره به سیاره‌ای جهنمی تبدیل شد؟

به گزارش گروه علم و فناوری پایگاه خبری سوفیانیوز، یافته‌های پیشین دانشمندان نشان می‌دهد که زهره و زمین هر دو میزان مشابهی آب را در مراحل اولیه حیات خود دریافت کرده‌اند. برخی گمان می‌کنند که این آب در لایه‌های زیرین سیاره وجود داشته و به‌صورت بخار از آتشفشان‌ها وارد سطح شده است. هرچند برخی دیگر بر این باورند که بمباران سطح دو سیاره توسط دنباله‌دار‌های یخی این مایع حیاتی را به ارمغان آورده است.

تبدیل زهره از بهشت به سیاره ای جهنمی توسط یک فرآیند شیمیایی رخ داده است

ظاهرا سیاره زهره زمانی آنقدر رطوبت داشته که می‌توانسته سطح خود را با 3 کیلومتر آب بپوشند. پس مقصر اصلی تبدیل شدن زهره به سیاره جهنمی کنونی چیست؟ از آنجایی که زهره نسبت به زمین به‌خورشید نزدیک‌تر است، گرمای زیادی را دریافت می‌کند. همین نیز سبب شده که منابع آبی این سیاره بخار شوند. ابتدا بخار به‌صورت اتم‌های هیدروژن و اکسیژن در آمده است.

اما از آنجایی که هیدروژن عنصری سبک محسوب می‌شود، از طریق فرآیندی به‌نام گریز هیدرودینامیکی به فضا رفته است. همین نیز سبب شده که زهره دیگر یکی از عناصر اصلی مورد نیاز برای شکل‌گیری آب را نداشته باشد. هرچند اخیرا دانشمندان متوجه شده‌اند که فرآیند دیگری نیز در سیاره زهره رخ می‌داده که می‌توانسته سبب خشک‌شدن زهره شود. در واقع عامل اصلی تبدیل شدن زهره به یک سیاره جهنمی یک مولکول است که پیشتر نادیده گرفته می‌شد.

در نتیجه وجود این مولکول از دست رفتن آب با دو برابر سرعت پیشین رخ می‌دهد. وقتی سرعت دو برابر بوده است، پس زهره در زمان کوتاه‌تری می‌بایست به یک سیاره جهنمی تبدیل شود. اما چنین چیزی رخ نداده است. بنابراین دانشمندان گمان می‌کنند که زهره زمانی میزبان اقیانوس‌های بسیار بزرگی بوده و حتی می‌توانسته از حیات میزبانی کند. همچنین این دوره زمانی چندان کوتاه نبوده است.

در این مدت امکان داشته اشکال گوناگون حیات در سیاره شکل گیرند. البته نمی‌توان با قطعیت گفت که زمانی زهره میزبان جانوران مختلف بوده؛ اما چنین احتمالی وجود داشته است.

در نتیجه فرآیند گریز هیدرودینامیکی اکثر آب موجود در سیاره زهره در طول چند میلیارد سال اول شکل‌گیری آن بخار شدند. هرچند این فرآیند را نمی‌توان مقصر تبدیل شدن زهره به یک سیاره جهنمی دانست؛ چراکه پس از آن نیز حدود 100 متر آب در سیاره باقی مانده بود. تصور کنید یک سطل پر از آب دارید و آن را پرت می‌کنید. درست است که اکثر آب خالی می‌شود؛ اما حداقل چند قطره در انتهای سطل باقی می‌ماند.

آب باقیمانده نمی‌توانسته در اثر گریز هیدرودینامیکی از سیاره خارج شود. هرچند می‌بایست به‌صورتی دیگر فورا از اتمسفر خارج شده باشد تا دنیای داغ و خشک کنونی شکل گیرد. بررسی‌های جدید دانشمندان نشان می‌دهد که مقصر اصلی تبدیل شدن زهره به یک سیاره جهنمی فرآیندی به‌نام بازترکیب تفکیکی +HCO است.

در این فرآیند اتم‌های هیدروژن، کربن و اکسیژن با بار مثبت با الکترون‌های منفی ترکیب می‌شوند تا کربن مونوکسید و هیدروژن شکل گیرند. پس از آن هیدروژن از سیاره فرار کرده و به فضا می‌رود. از آنجایی که آب تنها منبع هیدروژن در سطح زهره به‌حساب می‌آید، این فرآیند عملا کل آب سیاره را خشک کرده است. مدل‌های کامپیوتری مربوط به واکنش‌های بخش بالایی اتمسفر زهره نیز نشان می‌دهند که این فرآیند چطور فاصله بین میزان آب از دست‌رفته و میزان پیش‌بینی‌شده را پر می‌کند.

اگر بپذیریم که این فرآیند مقصر اصلی تبدیل شدن زهره به یک سیاره جهنمی بوده است، یون +HCO باید به‌وفور در اتمسفر ونوس یافت شود. هرچند دانشمندان هرگز چنین مولکولی را در زهره مشاهده نکرده‌اند. البته تاکنون چندین کاوشگر برای بررسی وضعیت زهره ارسال شده‌اند؛ اما هیچکدام برای شناسایی +HCO طراحی نشده بودند. نکته مثبت اینکه می‌توان مواد شکل‌دهنده این مولکول خاص را در اتمسفر زهره مشاهده کرد.

در دوران جنگ سرد شوروی کاوشگرهای مختلفی را به سطح سیاره زهره فرستاده بود. هرچند هیچکدام نتوانستند حتی یک ساعت در این سیاره جهنمی دوام بیاورند. از آن زمان به‌بعد دیگر هیچ کشوری کاوشگری را به دومین سیاره منظومه شمسی نفرستاد. هرچند خوشبختانه علاقه‌ روزافزون به سفرهای فضایی سبب شده برنامه سازمان‌های فضایی نیز کمی تغییر کند.

ماموریت VERITAS ناسا و ماموریت Envision آژانس فضایی اروپا قرار است در سال 2031 به‌سمت زهره پرتاب شوند. هرچند متاسفانه آنها ابزارهای علمی لازم برای بررسی وضعیت هیدروژن در اتمسفر بالایی زهره را ندارند. ناسا همچنین می‌خواهد در سال 2031 کاوشگری به‌نام داوینچی را به سمت زهره بفرستد. این کاوشگر داده‌های مربوط به فشار، دما و بادهای اتمسفر را در ارتفاع زیر 70 کیلومتر جمع‌آوری خواهد کرد. ولی متاسفانه فرآیند +HCO در ارتفاع بالاتری رخ می‌دهد.

به‌همین‌خاطر می‌توان گفت که فعلا راهی برای اثبات قطعی این نظریه وجود ندارد. هرچند فعلا یک مولکول به‌عنوان متهم اصلی تبدیل شدن زهره به یک سیاره جهنمی شناخته می‌شود.