راه‌اندازی رشتۀ مطالعات عربستان در دانشگاه تهران

به گزارش پایگاه خبری سوفیانیوز، جواد شعرباف، مدیر گروه مطالعات غرب آسیا و آفریقا دانشکده مطالعات جهان با اشاره به دو دهه فعالیت در حوزه مطالعات کشور شناسی گفت: دانشکده مطالعات جهان با الگوبرداری موفق از دانشکده‌های مطرح دنیا، پس از انقلاب اسلامی راهی نو در مطالعات کشوری گشود.

وی افزود: در ابتدا مطالعات آمریکای شمالی و اروپا مد نظر بود، اما با توسعه فعالیت‌ها و توجه به نیازمندی‌های کشور، مطالعات حوزه‌های دیگر نظیر روسیه، ژاپن، هند، فلسطین اشغالی، مصر، عراق، ترکیه، آمریکای لاتین، آلمان، فرانسه، بریتانیا و … افزوده شد و کشورشناسی در دانشگاه تهران از مسیر دانشکده مطالعات جهان به شکل معتبری بنیان نهاده شد.

شعرباف در ادامه با اشاره به مزیت‌های دانشکده اظهار داشت: در این دانشکده، کلیه امور مرتبط به مطالعات کشورها، نظیر آموزش، تحقیق و پژوهش، رساله و حتی دفاع از پایان نامه ها، به زبان بومی همان کشور تدریس می‌شود. یکی دیگر از مزیت‌های دانشکده این است که با توجه به کاربردی بودن رشته‌ها و بی نظیر بودن آن، استقبال زیادی از دانشکده می‌شود و فارغ التحصیلان آن کمترین بیکاری را تجربه می‌کنند. بر اساس گزارش‌های آماری، بیشترین ضریب اشتغال در بین دانشکده‌های دانشگاه تهران، متعلق به دانشجویان این دانشکده است و کمترین میزان عدم اشتغال را داریم.

وی با اشاره به اهمیت کشورشناسی در برقراری روابط خارجی گفت: برای تامین نیازمندی یک کشور نمی‌توان به مطالعات شخصی، ذوقی، تفننی، سلیقه‌ای و مبتنی بر مطالعات پراکنده و اینترنتی افراد، تکیه کرد؛ بنابراین دانشکده مطالعات جهان تاسیس شد تا نیازمندی‌های دستگاه‌های فعال در سیاست و عمدتا سیاست خارجی را برطرف کند و تجربه و آمار نشان دهنده آن است که در این زمینه توفیقات زیادی داشته است.

استادیار دانشگاه تهران درخصوص تاسیس رشته مطالعات عربستان سعودی در دانشکده مطالعات جهان گفت: تاسیس رشته جدید در آموزش عالی و طی مراحل تصویب و تایید از گروه مربوطه تا وزارت خانه، کار بسیار طاقت فرسا و چند مرحله‌ای است و هر مرحله و مجاب کردن کارشناسان هر حوزه زمان زیادی نیاز دارد. درخواست تاسیس رشته مطالعات عربستان مربوط به یک دهه قبل بود، اما متاسفانه و به دلایل مختلف، تا سال گذشته محقق نشد. در سال گذشته پس از برگزاری چند جلسه درخصوص ضرورت و طراحی و بازبینی دروس و توجیه سلسله مراتب اداری نسبت به اهمیت تاسیس این رشته، در نهایت در بهمن ماه سال جاری، تاییدیه برگزاری رشته مطالعات عربستان به طور رسمی ابلاغ شد.

وی در پاسخ به ضرورت تشکیل رشته مطالعات عربستان نیز گفت: در کنار کشور‌های حوزه غرب آسیا مانند مصر، عراق و … جای خالی حوزه عربستان به شدت احساس می‌شد که به دلیل غفلت و کم توجهی، فاصله‌ای بین تدوین این رشته و عملیاتی شدن آن اتفاق افتاد که خوشبختانه از سال گذشته مجددا احیا و امسال محقق شد.

شعرباف درخصوص چرایی اهمیت مطالعه درخصوص کشور عربستان اظهار داشت: در علوم سیاسی مفهومی به نام «محیط امنیتی» وجود دارد که معتقد است کشور‌ها دارای حیات خلوت پیرامونی هستند و اگر واحد‌های سیاسی عضو آن محیط امنیتی، کمک و همراهی کنند آن محیط امن و فارغ از جنگ و درگیری خواهد ماند و هزینه‌های زندگی مسالمت آمیز و امن، به حداقل ممکن خواهد رسید. اما اگر اعضای این محیط امنیتی با هم دچار مشکل شوند هزینه‌های توسعه و رفاه کشورها، صرف امور نظامی و امنیتی شده و در نهایت به جنگ و درگیری یا رقابت‌های ناسالم و خصومت منجر می‌شود. عربستان جزو کشور‌هایی است که مهمترین حضور و نقش را در حوزه امنیتی جمهوری اسلامی و البته خلیج فارس دارد است.

وی ادامه داد: این کشور اسلامی در همسایگی ماست و منافع و مصالح مشترک بسیاری، تهران و ریاض را به هم متصل می‌کند. چنانچه بتوان روابط مناسبی را سامان داد، بی تردید منطقه از درگیری و نزاع‌های بی پایان رهایی خواهد یافت. عربستان کشوری بزرگ و سرمایه‌ای هنگفت و بازار مصرف سیاسی و اقتصادی خوبی برای ایران و منطقه می‌تواند باشد. این کشور هم تراز با ایران، در حکم لنگرگاهی برای امنیت و آسایش منطقه می‌تواند عمل کند.

استاد دانشکده مطالعات جهان در پاسخ به سوال علت ورود دانشگاه تهران به این حوزه اشاره کرد: برای تمام صاحب نظران و متخصصان آشکار است که عربستان یکی از کشور‌هایی است که همواره قبل و بعد از انقلاب اسلامی با آن رقابت جدی داشته ایم که بعضا این رابطه ناخواسته و به دلیل مداخلات نیرو‌های خارجی یا کانون‌های سازمان یافته متاثر از منافع خارجی، که تمایلی به بهبود روابط دوجانبه نداشتند، به خصومت تبدیل می‌شد. ترس و نگرانی که بین کشور‌های حاشیه جنوبی خلیج فارس وجود داشت مانع نزدیکی دو طرف به همدیگر می‌شد که در نتیجه زمینه شناخت را نیز فراهم نمی‌کرد یا شناختی سوگیرانه در اختیار مقامات تصمیم گیرنده قرار می‌داد. ما علاوه بر موضوع همسایگی، در حوزه‌های مهم و راهبردی، چون حج، بحث انرژی و نفت، مسائل منطقه ای، چون فلسطین، اسلام سیاسی، حضور بیگانگان در منطقه و رقابت‌های منطقه‌ای با عربستان پیوند خورده ایم. طبیعی است که برای شناخت این کشور و ارائه راه کار‌های مناسب به تصمیم گیرندگان، تاسیس مراکز مطالعاتی و اندیشکده‌ها و موسسات تحقیقاتی تخصصی به شدت مورد نیاز است. این موسسات و مراکز هم نیاز به کارشناسانی متخصص و آموزش دیده دارند و گام نخست و موثر برای تامین این نیاز از سوی دانشگاه تهران برداشته شده است.

این کارشناس حوزه غرب آسیا ادامه داد: شناخت ما از عربستان محدود است و صرفا از طریق مراسم حج یا کارشناسان نفتی که در اجلاس‌های نفتی یا از طریق چند نفر در کنفرانس اسلامی حضور دارند این شناخت حاصل می‌شده است. طی سال‌های طولانی پس از انقلاب و علی رغم اهمیت زاید الوصف شناخت کشوری، چون عربستان، متاسفانه هیچ زمینه شناخت جدی، عمقی و دانشگاهی نسبت به یکی از مهمترین اعضای محیط امنیتی خود نداشته ایم. تاسیس این رشته زمینه را برای شناخت جدی و چند لایه این کشور مهم منطقه و سایر کشور‌های منطقه خلیج فارس فراهم می‌آورد.

وی با بیان اینکه دانشکده وظیفه تامین بخشی از نیروی انسانی دستگاه‌های درگیر در سیاست خارجه را دارد و می‌تواند کار علمی و اکادمیک انجام دهد تصریح کرد: بیش از 40 تا 50 سازمان در داخل کشور درگیر مسائل حوزه عربستان هستند درصورتی که عموما شناخت کارشناسی مبتنی بر مطالعات دانشگاهی در حوزه عربستان را ندارند.

استاد دانشکده مطالعات جهان، ابراز امیدواری کرد که این دانشکده در سال تحصیلی آینده در مقطع فوق لیسانس بتواند پذیرش دانشجو را انجام داده و سپس مقطع دکترای آن را نیز فراهم نماید.

مدیر گروه مطالعات غرب آسیا و آفریقای دانشکده مطالعات جهان درخصوص سرفصل‌های این رشته دانشگاهی نیز گفت: به طور کلی دانشجویان در این رشته باید مجموعا 28 واحد درسی را بگذرانند که شامل دروس اصلی و اختیاری است. دروس اصلی شامل شناخت جغرافیای سیاسی، اقتصاد عربستان، سیاست و حکومت عربستان، تاریخ عربستان، روابط خارجه عربستان و دروس اختیاری شامل جامعه و فرهنگ عربستان، اسلام، حج، جریان‌های مذهبی و سیاسی در عربستان، عربستان و شورای همکاری خلیج فارس، ادبیات و رسانه در عربستان، نیرو‌های مسلح و قدرت نظامی عربستان، عربستان و سازمان‌های منطقه‌ای و بین المللی، عربستان و نقش آن در مناقشه فلسطین، عربستان و نفت، تاریخ معاصر خاورمیانه، عربستان و جهانی شدن، قدرت و رقابت‌های سیاسی در عربستان، ساختار سیاسی و اجتماعی قبایل عربستان، روابط و مناسبات ایران و عربستان و عربستان و قدرت‌های بازار می‌شود.

وی ادامه داد: تمام دانشجویانی که علوم سیاسی، روابط بین الملل، علوم اجتماعی، مطالعات منطقه ای، الهیات و حقوق و … را در مقطع کارشناسی خوانده اند و همچنین تمامی دانشجویان علاقه‌مند به مباحث خاورمیانه و عربستان از حوزه‌های مطالعاتی دیگر نیز که به زبان عربی تسلط دارند می‌توانند پس از شرکت در آزمون سازمان سنجش، در این رشته در مقطع کارشناسی ارشد به تحصیل بپردازند.

شعرباف در پایان از تمام علاقه مندانی که مشتاق به شناخت مباحث منطقه‌ای و به طور خاص عربستان هستند و مایل به دفاع از منافع ملی بوده و تعلق خاطری نیز به مباحث خلیج فارس دارند خواست تا در این حوزه به تحصیل بپردازند چراکه فارغ التحصیلان این دانشکده عموما با توانایی‌های اکتسابی و تقویت دانش و بینش و نیز تسلط به زبان حوزه، به خوبی می‌توانند در حوزه سیاست خارجی، رسانه، صدا و سیما، سلامت، نفت، گردشگری و ... وارد عرصه کار و فعالیت شوند.