داستان عاشقانه لیلی و مجنون: آغاز کتاب، نعت و معراج پیغمبر اکرم(ص) / (فصل اول - قسمت 1) اثر نظامی گنجه‌ای + فایل صوتی
سوفیانیوز: داستان لیلی و مجنون، داستان عاشقانه غم انگیزی است که شاعران زیادی در وصف آن سروده اند. اما معروف ترین آن ها در شعر نظامی گنجوی است. در این مطلب از سوفیانیوز دوشنبه و پنجشنبه هر هفته به خواندن داستان لیلی و مجنون بپردازیم.
به گزارش سرویس چندرسانه ای سوفیانیوز، "لیلی و مجنون" نام مجموعه شعری از نظامی گنجوی، شاعر ایرانی است. این مجموعه سومین مثنوی از مجموعه مثنوی‌هایی است که به خمسه نظامی معروف‌اند.
درباره کتاب لیلی و مجنون
محققان اعتقاد دارند که بن‌مایه‌های پراکنده این داستان برگرفته از اشعار و افسانه‌های فولکلور در زبان عربی است که نظامی ایرانی‌سازی کرده‌است. کراچکوفسکی برای شخصیت مجنون، هویت واقعی قائل است و او را یکی از اهالی عربستان در اواخر سده اول هجری می‌داند؛ ولی طه حسین تردید جدی به واقعی بودن شخصیت مجنون وارد می‌کند. یان ریپکا افسانه لیلی و مجنون را به تمدن بابل باستان منسوب می‌داند.
اگرچه نام لیلی و مجنون پیش از نظامی گنجوی نیز در اشعار و ادبیات فارسی به چشم می‌خورد ولی نظامی برای نخستین بار آن را به شکل منظومه‌ای واحد به زبان فارسی در 4700 بیت به درخواست پادشاه شروان به نظم کشید. نظامی خود از بابت این سفارش ناراضی و بی‌میل بوده‌است و کار را در چهار ماه به پایان برده‌است. وزن این مثنوی جدید بوده و پس از نظامی شعرای زیادی در این وزن داستان‌های عاشقانه سروده‌اند. همچنین ده‌ها شاعر در ایران، هند و ترکستان منظومه‌هایی را به استقبال از لیلی و مجنون نظیره پردازی کرده و شعرای دیگری نیز به داستان نظامی شاخ و برگ بیشتری افزوده یا آن را تغییر داده‌اند. منظومه لیلی و مجنون در مقایسه با منظومه خسرو و شیرین از همین شاعر، به درک تفاوت‌های فرهنگی اعراب و ایرانیان کمک می‌کند. شخصیت‌های داستان در روایت نظامی قراردادی بوده و تحول زیادی از حوادث داستان نمی‌پذیرند. منظومه لیلی و مجنون به زبان‌های مهم غربی ترجمه و منتشر شده‌است.
خلاصه داستان لیلی و مجنون
لیلی و مجنون، دختر و پسری نابالغ در مکتب‌خانه به یکدیگر دل می‌بندند. خواستگاری خانواده پسر به نتیجه نمی‌رسد و حتی به جنگ قبیله‌ای می‌انجامد. جنگی که مجنون در آن طرف دشمن (طایفه عروس) را می‌گیرد. لیلی را به مرد مال‌داری به شوهر می‌دهند ولی بیماری لیلی باعث ناکامی شوهر می‌شود و لیلی دوشیزه می‌ماند. شوهر از شدت ناراحتی لیلی دق می‌کند و می‌میرد. لیلی به ذکر حق می‌پردازد و دلش به نور الهی و فره ایزدی روشن می‌شود و به مقام والای معنوی می‌رسد. سرانجام در آخرین دیدار بر سر گور لیلی، او از مجنون دستگیری کرده و آن نور ایزدی در دل مجنون جای می‌گیرد.
تاریخچه داستان لیلی و مجنون
منظومه لیلی و مجنون مشهورترین داستان عشقی کلاسیک ادبیات دورهٔ اسلامی و تنظیم نظامی گنجه‌ای است. نظامی در تصنیف این منظومه به منابع عربی نیز توجه داشته و تا جایی که ممکن بوده به ریشه عربی آن وفاداری داشته‌است. روایت اولیه عربی لیلی و مجنون بسیار ساده بوده‌است.لیلی و مجنون که اهل یک قبیله عرب بوده‌اند در کودکی دام خود را در بیابان می‌چرانده‌اند و در آنجا عاشق و بی‌قرار هم می‌شوند. در روایتی دیگر مجنون لیلی را در بزرگسالی و در مجلسی زنانه می‌بیند و به او دل می‌بندد. بن‌مایه‌های عربی اولیه داستان شاید به پیش از اسلام یا حتی به تمدن بابل برسد. نظامی به کمک نبوغ ذاتی خود یک داستان عشقی ساده را به صورت منظومه‌ای بدیع و عرفانی درآورد که امروزه جزئی از ادبیات جهان را تشکیل می‌دهد. هیلال، ادیب عرب‌زبان مصری در این ارتباط گفته‌است: «تبدیل یک افسانه محلی به یک اثر بزرگ و گرانبهای هنری تنها از عهده کسی مانند نظامی ساخته بود»
فایل صوتی کتاب لیلی و مجنون؛ فصل اول - قسمت 1
کتاب لیلی و مجنون؛ فصل اول - قسمت 1
به نام ایزد بخشاینده:
نعت پیغمبر اکرم (ص):
برهان قاطع در حدوث آفرینش:
سبب نظم کتاب
خلاصه داستان لیلی و مجنون؛ فصل اول - قسمت 1
به نام ایزد بخشاینده:
در ابتدا شعری است از مولانا جلال‌الدین رومی که در آن به توصیف و ستایش نام و صفات خداوند می‌پردازد. شاعر از قدرت، علم و رحمت خدا یاد می‌کند و به نقش او در آفرینش و هدایت انسان‌ها اشاره دارد. او با زبانی عاطفی و پر احساس، درخواست‌های خود را از خدا مطرح می‌کند و به نیازمندی و وابستگی خود به او اعتراف می‌کند. در این شعر، امید، عشق و شوق به حق و ضرورت بندگی در برابر پروردگار به تصویر کشیده شده است. همچنین، تاکید بر توسل به خداوند و استمداد از او در دشوارترین شرایط زندگی به وضوح مشهود است. در نهایت، شاعر به روشنی بر اهمیت وفاداری به عهد الهی و یاد خدا در زندگی تاکید می‌کند.
نعت پیغمبر اکرم (ص):
در قسمت بعدی این شعر مدح و فضیلت پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص)، و جایگاه بلند ایشان در عالم وجود است. شاعر با استفاده از تشبیهات و استعاره‌ها، به توصیف ویژگی‌های پیامبر، همچون حکمت، زیبایی، و مقام والای ایشان می‌پردازد. وی به جایگاه پیامبر به عنوان مرشد و راهنما اشاره می‌کند و تأکید می‌کند که پیامبر نوری است که به عالم حیات می‌دهد. همچنین، شاعر به ویژگی‌های اخلاقی و معنوی پیامبر و نقش ایشان در هدایت بشریت اشاره می‌کند. در نهایت، شعر دعوتی است به احترام و محبت نسبت به پیامبر و درخواست شفاعت ایشان برای بندگان خدا.
برهان قاطع در حدوث آفرینش
این شعر به بررسی مفهوم بخشش و آفرینش می‌پردازد. شاعر از اهمیت اعطاء و مهربانی سخن می‌گوید و بر لزوم همدلی و کمک به یکدیگر تأکید می‌کند. او به زیبایی‌های طبیعت و راز آفرینش اشاره دارد و می‌خواهد پیامدهای مثبتی که از بخشش برمی‌خیزد را به تصویر بکشد. همچنین، اشاره می‌کند که تلاش برای درک جهان و سرچشمه‌های آن، در حقیقت جستجوی حقیقت و خالق است. در پایان، نویسنده به تواضع در برابر عجز بشری و پیچیدگی‌های آفرینش اهمیت می‌دهد و یادآور می‌شود که فهم عمیق عالم از طریق علم و بینش حاصل می‌شود، نه از راه دچار شدن به دام‌های کج‌فهمی و خوش‌باوری.
سبب نظم کتاب
این متن شعری است که در آن شاعر از شادی و نشاط خود در روزی مبارک سخن می‌گوید. او ابراز خوشحالی می‌کند که بخت و اقبال به او روی آورده‌اند و از زیبایی‌های زندگی لذت می‌برد. شاعر به قلم و هنر خود افتخار می‌کند و می‌خواهد تا آثارش را به یاد عشق و زیبایی بشناساند.
در ادامه، او درخواست می‌کند که نامه‌ای به سلطان شروان بنویسد و از او می‌خواهد که در این نامه به زیبایی‌های کلام، وفا و ادب توجه شود. شاعر تأکید می‌کند که در این مسیر نباید از موانع و سختی‌ها ناامید شد و باید همواره به دنبال زیبایی و شادی در کلمات و زندگی بود. شاعر در نهایت به این می‌اندیشد که هنر و استفاده از زبان باید فرصتی برای بیان نشانه‌های عشق و زیبایی باشد و در این راه تلاش خواهد کرد، حتی اگر مسافت طولانی باشد. او این متن را به عنوان هدیه‌ای به شاه ارسال می‌کند تا قدردانی و احترام خود را ابراز نماید.