بیوگرافی و زندگینامۀ پروفسور محمدقلی شمس ملک آرا، پدرِ چشم پزشکی ایران
سوفیانیوز: پروفسور محمدقلی شمس ملک آرا متولد 1284، پزشک، شاهزاده قاجار و معروف به پدر چشم پزشکی ایران بود. او از پیشگامان مبارزه با تراخم در ایران، بنیان‌گذار بیمارستان چشم‌پزشکی فارابی و مؤسس انجمن چشم‌پزشکی ایران و نشریه تخصصی چشم‌پزشکی است.
خلاصه بیوگرافی
نام: محمدقلی
نام خانوادگی: شمس ملک آرا
تاریخ تولد: 20 اردیبهشت 1284
تحصیلات: رشتۀ پزشکی در دانشگاه لیون فرانسه
محل تولد: تهران
محل زندگی: تهران
ملیت: ایرانی
پیشه: چشم پزشکی
همسر: اطلاعاتی در دست نیست
فرزندان: اطلاعاتی در دست نیست
وفات: 23 شهریور 1375
زندگی شخصی و خانواده
پروفسور محمدقلی شمس (1283- 1375)، پدر چشم پزشکی ایران در در 5 ربیع الاول سال 1283 در تهران چشم به جهان گشود و در دامان خانواده‌های اصیل و تحصیل کرده پرورش یافت. وی فرزند دکتر یحیی شمس ملقب به لسان الحکما و نوه محسن میرزا ملک آرا ملقب به شمس الشعرا از شاعران عارف مسلک دوران قاجار است.
او که تا آخرین روزهای زندگی در سن 92 سالگی مشغول معالجه بیماران بود سرانجام پس از 65 سال تحقیق پژوهشی و خدمت به مردم در بیست و سوم شهریور ماه سال 1375 در سن 92 سالگی با کوله باری از علم و معنویت چشم ازجهان فرو بست.
وی در هنگام مرگ قدیمی‌ترین عضو انجمن چشم پزشکی فرانسه بود و بارها به ریاست انجمن‌های چشم پزشکی مختلف در جهان برگزیده شده بود. وی موسس انجمن چشم پزشکی ایران و نشریه تخصصی چشم پزشکی است.
تحصیلات
پروفسور شمس از دوران کودکی به حرفه پزشکی عشق می‌ورزید و صبح‌های جمعه پدر را هنگام ملاقات بیماران همراهی می‌کرد. پس از اتمام تحصیلات ابتدایی و متوسطه در مدرسه سن لولین تهران تحصیلات پزشکی را در مدرسه دارالفنون آغاز کرد.
سپس در سال 1302 به هزینه پدرش عازم کشور فرانسه شد و در دانشکده پزشکی نظام شهر لیون پذیرفته شد و ضمن ادامه تحصیل در رشته پزشکی به درجه افسری نیز نایل شد.
در سال 1927 م دوره اول اگرگاسیون (aggregation) را آغاز نمود و در سال 1929 م موفق به گذراندن دوره دوم کنکور اگرگاسیون گردید. سپس در بیمارستان وال دوگراس پاریس که یک بیمارستان آموزشی بود مشغول به کار شد و پس از گذشت یک سال به تدریس پرداخت. در سال 1311، قبل از تاسیس دانشگاه تهران، از طرف مرحوم اعتمادالدوله قره‌گزلو وزیر معارف وقت برای معالجه بیماران دعوت و به ایران بازگشت و با سمت استادی در دارالفنون مشغول به تدریس پزشکی شد. وی پس از بازدید از جنوب ایران و مناطقی که به دلیل شیوع بیماری تراخم، کوری بیداد می‌کرد، برای همیشه از بازگشت به فرانسه صرف نظر کرد.
زندگی اجتماعی
روش درمانی او برای بیماری تراخم، به وسیله الکتروکواگولیشن در مقاله‌ای مفصل در سال‌های دهه 1950 ارائه گردید.
نخستین اقدام پروفسور شمس در ایران، دستور برپایی بخش چشم پزشکی ارتش در خیابان حافظ نزدیک چهارراه عزیزخان و سپس راه‌اندازی بخش چشم پزشکی مدارس در قسمتی از ساختمان مدرسه دارالفنون بود.
او جهت مبارزه با بیماری تراخم درجنوب ایران در انجمن چشم پزشکی جهان تقاضای تعدادی پزشک کرد و به این ترتیب وی به همراه پزشکان اتریشی و ایرانی به درمان بیماران پرداخت. با تلاش این تیم پزشکی بیماری تراخم در مناطق جنوبی ایران تقریبا ریشه کن شد.
با راه‌اندازی بیمارستان فارابی، انجام عمل جراحی چشم برای آموزش دانشجویان به این بیمارستان منتقل شد. بیمارستان فارابی شامل 2 درمانگاه، 1 اطاق عمل و 25 عدد تخت بود. بیمارستان فارابی در طول خدمت پروفسور از لحاظ چشم پزشکی در سطح بالایی قرار داشت و به دفعات مورد بازدید اساتید و چشم پزشکان برجسته جهانی قرار گرفت.
پروفسور شمس و همکارانش در سال 1326 هـ. ش افتخار یافتند انجمن چشم پزشکی ایران را به طور رسمی دائر کنند. در سال 1333 هـ. ش انجمن چشم پزشکی ایران رسماً عضویت انجمن بین‌المللی چشم پزشکی پذیرفته شد.
خدمات ارزنده
در سال 1347 هـ. ش مجله انجمن چشم پزشکی ایران به مدیریت و صاحب امتیازی پروفسور شمس برای اولین بار در ایران تأسیس شد. این نشریه هر سه ماه یکبار انتشار می‌یافت. پس از انقلاب اسلامی نیز مجله چشم پزشکی ایران با مسئولیت ایشان منتشر می‌شد.
اولین عمل پیوند قرنیه ایران در سال 1313 توسط او در بیمارستان فارابی انجام شد درآن زمان مرحوم پرفسور شمس هنوز ریاست این بیمارستان را به عهده نداشت و مثل بسیاری از پیشگامان عرصه علم از جرات و شهامت بسیاری برخوردار بوده و تمام تلاش خود را انجام داد تا بتواند اولین عمل پیوند قرنیه را در کشور به ثبت برساند.
همچنین پیوند صلبیه و پیوند توأم صلبیه و قرنیه، درمان تراخم چشم با روش دیاترموکواگولاسیون، درمان فشار شریان شبکیه با روش افتالمودینامومتری از دیگر افتخارات ایشان است. این دانشمند و محقق بزرگ ایرانی در طول حیات پربار خود تعداد بسیاری متخصص چشم پزشکی را که بعدها در هیات علمی دانشکده پزشکی و یا در موسسات مختلف چشم پزشکی مشغول به کار شدند آموزش داده و در عین حال از مطالعات علمی خویش نیز غافل نبود.
اسطوره تاریخ چشم پزشکی ایران در آخرین سخنرانی خود در سیمای جمهوری اسلامی ایران گفت: "زمانی که به وطن بازگشتم فقط چند چشم پزشک در ایران بود اما حالا که نگاه می‌کنم و صدها چشم پزشک جوان و علاقمند که اکثرا شاگردانم بوده‌اند را در این زمینه به فعالیت علمی و درمانی مشغول می‌بینم احساس می‌کنم بهترین عمر و زندگی را داشته‌ام."
