سوفیانیوز
سوفیانیوز: هرم یادگیری شامل اطلاعاتی است که می‌تواند به ما در افزایش سطح یادگیری کمک کند. نوع بشر برای بهبود کیفیت زندگی خود همواره در حال یادگیری می‌باشد؛ یادگیری زبان جدید، شیوه کسب و کار، نرم افزار کامپیوتری و… همگی مواردی هستند که روزانه بخشی از زمان ما را به خود اختصاص می‌دهند. به منظور یادگیری دقیق، شیوه‌های آموزشی متفاوتی ارائه شده است.
یادگیری یک سفر مادام‌العمر است و فهمیدن روش‌های موثر برای فراگیری و حفظ دانش، در این سفر اهمیت بسیاری دارد. هرم یادگیری یک مدل شناخته شده است که روش‌های مختلف یادگیری و تأثیر آن‌ها در حفظ کردن اطلاعات را نشان می‌دهد. هرم یادگیری، قدرتمندترین شیوه برای به خاطرسپاری و درک عمقی مطالب است که با استفاده از آن، می توانیم مشکل یادگیری خود را یک بار برای همیشه برطرف کنیم. چرا که مرحله بخاطرسپاری یکی از مهم ترین مراحل اصول علمی مطالعه ثمربخش است.
هرم یادگیری، که به نام مخروط یادگیری یا مخروط تجربه هم شناخته می‌شود، نمایش تصویری از کارآیی روش‌های یادگیری مختلف است. در این هرم روش‌های یادگیری را بر اساس سطح مشارکت و درگیری مورد نیاز، از روش‌های فعال به غیرفعال چیده شده‌اند. در قائده هرم، روش‌های غیرفعال یادگیری مانند خواندن یا گوش دادن به سخنرانی (یا آموزش) قرار دارند که معمولا کمترین میزان بهره‌وری را در حفظ شدن اطلاعات دارند. هرچه به سمت قله هرم می‌رویم، با روش‌های یادگیری فعال‌تری مانند بحث، تمرین عملی، آموزش به دیگران و به کارگیری فوری دانش مواجه می‌شویم. این روش‌ها سطوح بالاتری از درگیری، تعامل و مشارکت را ایجاد می‌کنند که منجر به افزایش حفظ و درک موضوع می‌شوند.
هرم یادگیری (مخروط یادگیری یا مخروط تجربه)، اغلب به نظریه پرداز آموزشی، ادگار دیل، نسبت داده می‌شود. هرچند بحث‌هایی در مورد منشأ دقیق هرم یادگیری وجود دارد، اما ادگار دیل به دلیل فعالیت‌هایش در این زمینه، بسیار شناخته شده است. در دهه 1940، دیل یک نمایش بصری را پیشنهاد کرد که در آن روش‌های مختلف یادگیری بر اساس اثربخشی در حفظ اطلاعات، طبقه‌بندی می‌شدند.
مدل او روش‌ها را از غیرفعال به فعال سازماندهی می‌کند و سطوح مختلفی از درگیری و مشارکت مورد نیاز برای هر روش را نشان می‌دهد. اگرچه جزئیات خاص و درصد حفظ شدن مطالب با هر روش، ممکن است در نسخه‌های مختلف هرم یادگیری متفاوت باشند، اما به طور کلی تئوری ادگار دیل، پایه و اساس اثربخشی تکنیک های مختلف یادگیری و تأثیر آن‌ها بر میزان حفظ کردن مطالب را نشان داد.
هرم یادگیری یک مدل آموزشی قدرتمند است که کارآمدی روش‌های مختلف یادگیری را در حفظ اطلاعات نشان می‌دهد. کاربرد آن از محدوده معلمان فراتر می‌رود و برای دانش‌آموزان نیز نتایج مثبت مهمی دارد. درک تأثیر هرم یادگیری بر دانش‌آموزان برای بهینه‌سازی تجربه یادگیری‌شان، بهبود درک و افزایش موفقیت تحصیلی بسیار حائز اهمیت است.
هرم یادگیری با تأکید بر مشارکت فعال، درک و کاربرد عملی دانش را میسر می‌کند. با به‌کارگیری روش‌های یادگیری فعال و بهره‌برداری از اصول هرم یادگیری، دانش‌آموزان می‌توانند تجربه‌های آموزشی خود را بهینه‌سازی کنند، حفظیات را بهبود بخشند و موفقیت تحصیلی به‌دست بیاورند.
یکی از مزایای اصلی هرم یادگیری برای دانش‌آموزان، تأکید بر روش‌های یادگیری فعال است. یادگیری فعال از جمله شرکت در بحث‌ها، فعالیت‌های عملی و حل مسئله، به‌طور قابل توجهی حفظ اطلاعات را نسبت به روش‌های یادگیری غیرفعال مانند خواندن یا گوش دادن بهبود می‌بخشد. با مشارکت فعال در فرآیند یادگیری، دانش‌آموزان به احتمال بیشتری با مطلب ارتباط برقرار می‌کنند و آن را درونی می‌سازند.
وقتی دانش‌آموزان به‌طور فعال با موضوعی درگیر می‌شوند، به تفکر و تحلیل عمیق‌تری درباره آن می‌پردازند. در نتیجه انگیزه و علاقه آن‌ها به مطالعه بیشتر می‌شود. خود را موثر می‌بینند و در ورای مسیر یادگیری، هدف و نتیجه آن را لمس می‌کنند. تجربه‌های یادگیری تعاملی مانند بحث‌های گروهی، آزمایش‌های عملی یا ارائه چندرسانه‌ای مطالب، یادگیری را لذت‌بخش و معنادار کرده و محیطی مثبت برای یادگیری ایجاد می‌کند. در نهایت با تغییر رویکرد یادگیری از حالت غیرفعال به فعال، مشارکت دانش‌آموزان تقویت می‌شود.
هرم یادگیری بر اهمیت مشارکت دانش‌آموزان در فرایند یادگیری تأیید و تاکید زیادی دارد. با تشویق دانش‌آموزان به فعالیت، پرسیدن سوال و به اشتراک گذاشتن ایده‌هایشان، معلمان آن‌ها را دانش تشویق می‌کنند تا به جای دریافت خشک و بی‌روح دستورات درسی، فعالانه از دانش بهره‌برداری کنند. دانش‌اموزان در این مسیر این پیام را می‌گیرند که عملکرد و نظراتشان اهمیت دارد. در نتیجه مشارکت فعال، احساس مالکیت نسبت به علم را تقویت کرده و اعتماد به نفس و خودارزیابی مثبت دانش‌آموزان را ارتقا می‌دهد.
با گنجاندن روش‌های یادگیری فعال مانند حل مسئله و تدریس به دیگران، دانش‌آموزان مهارت‌های فکری سطح بالا و قابلیت حل مسئله را در خود توسعه می‌دهند. مهارت‌هایی مانند تفکر انتقادی، تحلیل و خلاقیت را تقویت می‌کنند و درک عمیقی از مباحث پیدا می‌کنند. از طریق بحث‌ها و فعالیت‌های گروهی، دانش‌آموزان می‌توانند ایده‌ها را تبادل کرده، فرضیات خود را مورد چالش قرار داده و دیدگاهی جامع‌تر به دست بیاورند.
وقتی دانش‌آموزان به‌طور فعال در حال استفاده از دانش هستند، درک عمیقی از مفاهیم و پیامدهای عملی آن به دست می‌آورند. هرم یادگیری به این مسئله اهمیت می‌دهد که درک، فقط به معنای کسب اطلاعات نیست بلکه توانایی استفاده از آنچه یادگرفته‌شده، است. با به‌کارگیری فعالیت‌های عملی و کاربرد دانش در صحنه‌های واقعی زندگی، دانش‌آموزان درک خود را از مباحث تئوری تقویت کرده و در ذهن ارتباط معناداری بین مفاهیم نظری و کاربردهای عملی ایجاد می‌کنند.
هرم یادگیری نقش تدریس را در یادگیری تأیید می‌کند. وقتی دانش‌آموزان برای دیگران تدریس می‌کنند، باید بتوانند در ساده‌ترین حالت مطلب را آموزش دهند. بنابراین با توضیح مفاهیم به زبان خود و پاسخ به سوالات دیگران، دانش‌آموزان خود را آماده می‌کنند و درک جامعی از موضوع به دست می‌آورند. تدریس همچنین مهارت‌های ارتباطی را تقویت کرده و همکاری بین دانش‌آموزان را بهبود می‌دهد.
هرم یادگیری یک مدل آموزشی ارزشمند است که روش‌های یادگیری مختلفی را بر اساس اثربخشی آن‌ها در کسب و حفظ دانش دسته‌بندی می‌کند. با درک اجزای هرم یادگیری، مربیان و فراگیران می توانند استراتژی‌هایی را برای به حداکثر رساندن تجربه یادگیری طراحی کنند. هرم یادگیری ادگار دیل شامل 7 مرحله است که در دو دسته اساسی روش‌های فعالانه و غیر فعالانه یادگیری، جای می‌گیرند. ذکر این نکته اهمیت فراوانی دارد که تمامی این 7 سطح باید در مسیر یادگیری، در کنار هم اجرا شوند تا شاهد تاثیرگذاری آن باشیم. بنابراین هیچ مرحله‌ای قابل حذف نیست.
پایه هرم یادگیری شامل روش‌های یادگیری غیرفعال مانند خواندن کتاب‌های درسی، گوش دادن به سخنرانی‌ها یا تماشای فیلم‌های آموزشی است. این روش ها شامل دریافت اطلاعات بدون مشارکت یا مشارکت فعال است. در حالی که یادگیری غیرفعال می تواند پایه و اساس دانش را فراهم کند، اثربخشی آن در حفظ نسبتاً کم است. با این حال، زمینه را برای روش های یادگیری فعال تر فراهم می کند.
با حرکت به سمت بالای هرم، با قلمرو روش‌های یادگیری فعالانه مواجه می‌شویم. این بخش شامل تکنیک‌هایی مانند بحث، حل مسئله، پروژه‌های گروهی و آزمایش‌های عملی است. یادگیری فعال مستلزم آن است که یادگیرندگان به طور فعال با موضوع مورد نظر درگیر شوند، تفکر انتقادی را به کار گیرند، اطلاعات را تجزیه و تحلیل کنند.
روش‌های یادگیری فعال، دانش‌آموزان را تشویق می‌کنند تا اطلاعات جدید را با دانش موجود خود مرتبط کنند. این روش‌ها تمرکز، درک عمیق‌تر و حافظه بلندمدت را تقویت می‌کنند. همچنین از طریق همکاری و تعامل، فراگیران مهارت‌های ارتباطی، توانایی حل مسئله و مهارت‌های تفکر را توسعه می‌دهند.
در ادامه اجزای کلیدی هرم یادگیری و سهم آن‌ها در یادگیری را بررسی کرده‌ایم. همچنین در مورد اینکه چگونه هر عنصر به نتایج یادگیری موفق کمک می‌کند نیز بحث خواهیم کرد.
پایه‌ترین و البته کم‌اثرترین روش یادگیری، از طریق انتقال مستقیم داده‌ها و اطلاعات اتفاق می‌افتد. بر اساس تئوری مخروط یادگیری این مرحله فقط 5درصد در به خاطر سپردن اطلاعات اثرگذار است. هرچند باید توجه کرد که این عدد حدودی بوده و از فردی به فرد دیگر تفاوت دارد. در واقع افرادی که به شدت سمعی باشند، منفعت بیشتری از آموزش مستقیم می‌برند. اما به طور کلی، این روش منفعلانه‌ترین شکل یادگیری است. دانش‌آموزان بدون اینکه مشارکتی در فرآیند یادگیری داشته باشند، صرفا اطلاعات را از معلم دریافت می‌کنند. با این حال هنوز هم این مرحله سریع‌ترین و ساده‌ترین راه موجود برای انتقال اطلاعات است.
در مقایسه با آموزش مستقیم با گوش دادن، خواندن کمی در به خاطرسپاری مفاهیم موثرتر است. در واقع بعد از منبع سمعی (گوش دادن به سخنرانی)، مطالعه یک منبع بصری برای دانش‌آموز ایجاد می‌کند. ذهن در زمان یادآوری مطالب می‌تواند به این حافظه بصری مراجعه کند و آن‌ها را بهتر به یاد بیاورد. با این حال این روش هم غیر فعال است چون در آن اطلاعات به صورت خام و بدون پویایی به ذهن منتقل می‌شوند.
در این مرحله از ابزارهای آموزشی مختلفی از جمله فیلم، صدا، تصاویر و نمودارها استفاده می‌شود. اما بر اساس تئوری ادگار دیل، آموزش با استفاده از ابزارهای سمعی و بصری تنها 20درصد در حفظ شدن اطلاعات و یادگیری کارایی دارد. با این حال، ابزارهای چندرسانه‌ای و فناوری‌های کامپیوتری هر روز پیچیده‌تر و مفیدتر می‌شوند. بنابراین اشکال جدید آموزش سمعی و بصری منجر به یادگیری و حفظ موثرتر مطالب خواهند شد. اثربخشی روش‌های مطالعه و یادگیری سمعی و بصری زمانی افزایش می‌یابد که با سایر روش‌های یادگیری فعال ترکیب شوند.
مرحله اثبات تجربی در تئوری ادگار دیل، اولین مرحله فعالانه یادگیری به حساب می‌آید و کارایی30 درصدی در یادگیری دارد. تاکید این مرحله بر اهمیت به‌کارگیری دانش در دنیای واقعی است. در این مرحله معلم انتقال اطلاعات را با انجام کار ترکیب می‌کند. در فعالیت‌های عملی مانند شبیه‌سازی، آزمایش یا سناریوسازی، دانش‌آموزان با مسائل واقعی درگیر می‌شوند و درک خود از آموخته‌هایشان را تقویت می‌کنند. مهارت‌هایشان را توسعه می‌دهند و در نهایت قدرت به خاطر سپردن مطالب را افزایش می‌دهند.
با گنجاندن راهبردهای یادگیری فعال مانند بحث‌ها و فعالیت‌های عملی، می‌توانیم از مصرف غیرفعال اطلاعات دور شویم و با داده‌ها به صورت فعالانه در ارتباط باشیم. این ارتباط می‌تواند شامل شرکت در گفتگوهای گروهی، جلسات ایده‌پردازی یا تمرین‌های حل مسئله باشد که در آن دانش‌آموزان به طور فعال با محتوا و با یکدیگر، در تعامل هستند. در تمرین عملی دانش‌آموزان در صحنه‌های واقعی مشارکت می‌کنند و می‌توانند دانشی که به دست آورده‌اند را به کار ببندند. این کاربرد فعالانه مطالب، به تثبیت درک و حفظ درازمدت کمک می‌کند و 50درصد کارایی دارد.
تمرین عملی تا 75درصد به یادگیری عمیق کمک می‌کند. با رویکرد تمرین، دانش‌آموزان کاربردهای عملی آموخته‌های خود را به طور مستقیم تجربه می‌کنند. تمرین کردن دانش‌آموز را قادر می‌سازد تا شکاف بین تئوری و عمل را پر کند. همچنین این امکان را می‌دهد که مهارت‌های حل مسئله و تفکر انتقادی را تقویت کنند. در نتیجه تمرین آنچه تا اینجای هرم آموخته شده، اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت منتقل می‌شوند. همچنین تمرین کمک می‌کند تا مطالب شخصی‌سازی شوند و به این ترتیب مطلب برای دانش‌آموز معنی‌دارتر شود.
مؤلفه نهایی هرم یادگیری، عمل آموزش به دیگران است که بهره‌وری آموزش را به 90درصد می‌رساند. آموزش به دیگران روشی قدرتمند برای تثبیت دانش شخصی است. با توضیح مفاهیم به دیگران، دانش‌آموزان باید افکار خود را سازماندهی کنند و ایده‌ها را به طور روشن بیان کنند که به تفهیم عمیق‌تر موضوع منجر می‌شود. هنگامی که فراگیران به دیگران آموزش می دهند، درک خود را از موضوع تقویت می‌کنند. توضیح مفاهیم برای دیگران مستلزم آن است که یادگیرندگان افکار خود را سازماندهی کرده، ایده‌ها را به وضوح بیان و دانش خود را تقویت کنند.
آموزش به دیگران مهارت های ارتباطی را تقویت می‌کند، اعتماد به نفس را افزایش می‌دهد و درک عمیق‌تری از مطالب به وجود می‌آورد. دانش‌آموزان را تشویق می‌کند تا از دیدگاه‌های مختلف به مطلب بپردازند و آن‌ها را برای توضیح مفاهیم پیچیده به زبان ساده‌تر به چالش می‌کشد.
برای بهره‌برداری از توانایی کامل هرم یادگیری، دانش‌آموزان باید به‌طور فعال اصول آن را در روش‌های یادگیری‌شان به‌کار ببرند. در ادامه، روش‌هایی که دانش‌آموزان می‌توانند از هرم یادگیری برای موفقیت تحصیلی استفاده کنند، آورده شده است:
با مشارکت در بحث‌های کلاسی، پروژه‌های گروهی و فعالیت‌های عملی سهیم شوید. در سفر یادگیری‌تان نقش فعالی داشته باشید و فرصت‌هایی را بیابید که بتوانید دانش‌تان را به کار ببندید.
استفاده از فناوری می‌تواند بهره‌وری هرم یادگیری را افزایش دهد. از منابع دیجیتال، پلتفرم‌های آنلاین و برنامه‌های آموزشی استفاده کنید که تجربه‌های یادگیری تعاملی را ارائه می‌دهند. با محتواهای چندرسانه‌ای، شبیه‌سازی‌های مجازی و ابزارهای آنلاین درگیر شوید. پلتفرم‌های آنلاین، شبیه‌سازی‌های مجازی و منابع چندرسانه‌ای تعاملی می‌توانند تجربه‌های یادگیری جذاب و مفرح را فراهم کنند و باعث شوند خصوصا در آموزش‌های مجازی، دانش را در یک محیط پویا به کار ببندید.
روش‌های مختلف یادگیری فعال مانند حل مسئله، مطالعه موردی، بازی‌های نقش و کاربردهای عملی را بررسی کنید. برنامه درسی خود را طوری تنظیم کنید که ترکیبی از روش‌های مختلفی که با ترجیحات یادگیری‌تان همخوانی دارند، را شامل شود.
گروه مطالعه تشکیل بدهید یا در بحث‌ها به مشارکت بپردازید. ایده‌ها را مبادله کرده، مفاهیم را روشن کنید و درک خود را از طریق آموزش به همگروهی‌ها تقویت کنید.
از هر فرصتی برای توضیح مفاهیم به همکلاسی‌ها یا دانش‌آموزانی که کمتر از شما می‌دانند، استفاده کنید. با تدریس به دیگران، دانش خود را تثبیت کنید و درک عمیقی از موضوع به‌دست بیاورید.
برای استفاده بهینه از هرم یادگیری، باید بین روش‌های مختلف یادگیری تعادل ایجاد کنید. اگرچه روش‌های غیرفعال مانند خواندن و گوش دادن جایگاه خود را دارند، باید با روش‌های فعال تکمیل شوند تا قدرت حفظ شدن و به خاطر آوردن مطالب ارتقا پیدا کند. در نهایت با ترکیبی از روش‌ها، دانش‌آموزان می‌توانند از طریق کانال‌های مختلف، دانش و تسلط خود را تقویت کنند.
