در مورد دست نوشته‌های مخوف و مرموز ووینیچ چه میدانید؟
دقیقا از زمانی که حیات انسان بر روی کره خاکی شروع شد، آنچه که باعث کشف چیزهای جدید و پیشرفت بشر شد، ذهن کنجکاو و جستجوگر آدمهایی بود که در هر شرایطی سوال‌هایی در ذهنشان داشتند که حاضر بودند برای یافتن پاسخشان هر کاری بکنند. در این مطلب از سوفیانیوز به سراغ مرموزترین کتاب تاریخ رفته‌ایم.
قرن‌هاست که کتاب اسرارآمیزی با نام دست نوشته های ووینیچ (Voynich Manuscript) منبعی از رمز و راز برای دانشمندان بوده است؛ مجموعه‌ی این نوشته‌ها که با نام مرموزترین کتاب دنیا هم شناخته می‌شود، به قرن 15 میلادی مربوط بوده و شامل 240 صفحه نوشته و تصویر است که تاکنون توسط هیچ انسانی رمزگشایی نشده است.
به نظر می‌رسد که کتاب خطی ووینیچ شامل شش بخش ستاره‌شناسی، کیهان‌شناسی، داروسازی، گیاه‌شناسی، بیولوژی و دستورالعمل باشد و در تمامی صفحه‌های پنج بخش اول، نقاشی‌های مختلفی کشیده شده‌اند و در بخش ششم، فقط متن وجود دارد؛ هرکدام از بخش‌ها هم حاوی تصاویر و سبک‌های نوشتاری متفاوتی هستند.در ادامه با ما همراه باشید.
دست نوشته‌های ووینیچ
دست نوشته های ووینیچ کتابی مصور و دست نوشته شده به زبانی ناشناخته است که حدود سال های 1400 تا 1500 میلادی نوشته شده است. این کتاب 240 صفحه دارد و شامل متن، نمودارها و تصاویر گیاهان، موجودات آسمانی و نمودارهای نجومی عجیب و غریب است.
منشأ و هدف دست نوشته های ووینیچ ناشناخته باقی مانده است. این کتاب در طول قرن ها دست به دست چرخیده تا اینکه در سال 1912 توسط یک کتابفروش عتیقه به نام Wilfried Voynich به دست آمد. از آن زمان، این کتاب مورد مطالعه ی بسیاری از رمزنگاران، زبان شناسان و مورخان قرار گرفته است، اما تا به امروز هیچ کس نتوانسته است زبان آن را رمزگشایی کند یا محتوای آن را به طور قطعی تعیین کند.
عدم وجود زبان شناخته شده، دست نوشته های ووینیچ را به یکی از مرموزترین و جذاب ترین کتاب های جهان تبدیل کرده است. تئوری های زیادی در مورد منشأ و محتوای آن وجود دارد. برخی معتقدند که این کتاب یک رساله ی کیمیاگری است، در حالی که برخی دیگر معتقدند که این کتاب یک کتاب دعا یا حتی یک کتاب درسی علمی است.
در سال 2018، گروهی از محققان دانشگاه ییل اعلام کردند که با استفاده از یک الگوریتم کامپیوتری جدید، به طور جزئی زبان دست نوشته های ووینیچ را رمزگشایی کرده اند. آنها ادعا می کنند که این زبان به زبان ناواتل (زبان بومی مکزیک) شباهت دارد. با این حال، این ادعا توسط سایر زبان شناسان مورد مناقشه قرار گرفته است و رمزگشایی دست نوشته های ووینیچ همچنان یک راز باقی مانده است.
دست نوشته های ووینیچ در حال حاضر در کتابخانه ی Beinecke Rare Book and Manuscript Library در دانشگاه ییل نگهداری می شود. این کتاب به طور آنلاین به صورت دیجیتالی در دسترس است و مورد مطالعه ی دانشمندان و علاقه مندان در سراسر جهان قرار می گیرد.
وقتی جلد چرم گوساله کتاب خطی را باز کنید، به ورقه‌های پوستی می‌رسید و می‌توانید نوشته‌های رازآلودی با جوهر قهوه‌ای همراه با نقوش و طرح‌های عجیب و غریب از گیاهان را ببینید. هرچند کتاب به روش معمول قرون وسطی نوشته و صحافی شده، اما خط و شکل حروف و زبان آن، ظاهراً تنها ابداع نویسنده‌اش است. برخی از محققان از این زبان مسحورکننده با نام زبان ووینیچی یاد می‌کنند، هر چند در این مورد هم بحث‌های پردامنه‌ای وجود دارد. حروف به خوبی کشیده شده و شکل حلقوی دارند، متن هم از چپ به راست و بالا به پائین (همچون تمام زبان‌های اروپایی) نوشته شده است.
نکته جالب زبان ووینیچی این است که جملات آن هیچ‌وقت تکرار نمی‌شوند. جالب‌تر اینکه در آن هیچ نشانه‌ای از تصحیح یا اصلاح به چشم نمی‌خورد. الفبای این زبان نیز محدود است و نوعی بی‌نظمی در پاراگراف‌ها دیده می‌شود، گویی حقیقتا تفکراتی را به خوانندگانش انتقال می‌دهد.
راجر بیکن، اکسیر زندگی را در دست‌نوشته‌های ووینیچ به صورت رمزی به یادگار گذاشته
نیمه‌‌ی اول دست‌نوشته‌های ووینیچ پر از نقاشی گیاهان است. محققان به همین دلیل به آن بخش گیاهی می‌گویند. هیچ یک از گیاهان واقعی به نظر نمی‌رسند، اگرچه از اجزای عادی گیاهان مانند برگ‌های سبز، ساقه و ریشه تشکیل شده‌اند. چنین نقوشی در کتاب‌های قدیمی معمول است و می‌توان در کتابخانه موزه بریتانیا متون تصویردار زیادی مشابه با ووینیچ پیدا کرد. در بخش بعدی می‌توانید به جداول سماوی و گردونه‌های نجومی برسید که نمونه‌های مشابه آن در اغلب متون زودیاک قرون وسطی به چشم می‌خورد. هر چند احتمال دارد که این علائم از یک تقویم رونویسی شده باشند، اما همچنان هیچ شباهتی به هیچ تقویمی ندارند. از این رو، نجومی خواندن این بخش اندکی اغراق‌آمیز است.
در ادامه به بخش دیگری مشهور به بخش استحمامی (حمامی) می‌رسیم. در این بخش انبوهی از زنان را درون حوضچه‌هایی می‌بینید که به وسیله لوله‌هایی به هم متصل شده‌اند. این نقاشی‌های جالب در صفحات زیادی از کتاب تکرار شده‌اند.نقوش نسخه خطی ووینیچ شباهت زیادی به برخی از آثار کیمیاگری دارند. گاهی متون کیمیاگری از نقاشی حمام به‌عنوان تمثیلی از محلول‌های شیمیایی استفاده می‌کنند.
به همین دلیل نیز عده‌ای عقیده داشتند که نویسنده این اثر راجر بیکن، کیمیاگر و طبیعی‌دان قرن سیزدهمی -که جادوگر مشهوری هم بود- است. گفته شده بیکن اکسیر زندگی را کشف کرده و آن را به صورت رمزی در یک کتاب 200 صفحه‌ای برای آیندگان به یادگار گذاشته است. در بخش پایانی کتاب خطی نیز به صفحاتی می‌رسیم که تقریباً شبیه به دستورالعمل‌های دارویی هستند.
تلاش‌ها برای رمزگشایی معمای دست‌نوشته‌های ووینیچ
هر آنچه درباره دست‌نوشته‌های ووینیچ می‌دانیم، (به جز نتایج تاریخ‌گذاری رادیوکربن) تنها حاصل گمانه‌زنی‌های بی‌شمار محققان، رمزشناسان و زبان‌شناسانی است که طی 3 قرن اخیر کتاب را بررسی کرده‌اند. در این بین، رمزشناسان در طی دهه‌های اخیر تلاش بی‌وقفه‌ای برای رمزگشایی محتوای کتاب داشته‌اند. بسیاری تلاش کرده‌اند معنای نوشته‌های کتاب را پیدا کنند، اما با وجود اینکه رموز ناگشودنی نسخه خطی ووینیچ خواب از چشم آنها ربوده، در کمال حیرت هیچ مفهوم و محتوایی را در کتاب پیدا نکردند.
حتی در سال‌های اخیر محاسبات کامپیوتری و هوش مصنوعی نیز مقهور این متن اسرارآمیز شده است. برخی عقیده دارند این کتاب را یک پزشک یهودی ایتالیایی نوشته است، چون نقاشی زنان آن در حمام شباهت زیادی به میکوه‌های (حمام‌های سنتی یهودی) دارد. طبق یک نظریه‌ی دیگر از دکتر جرارد چشایر از دانشگاه بریستول انگلستان، این دست‌نوشته‌ها باید به زبان پیشارومی نوشته شده باشد، یعنی زبان‌هایی که ترکیبی از لاتین و سایر فرهنگ‌های قرون وسطی پس از فروپاشی امپراتوری روم هستند.
امروزه زبان‌های رومی (رومانس) شامل زبان‌های گالیسی، کاتالانی، اسپانیایی، پرتغالی، فرانسوی، رومانیایی و ایتالیایی هستند، اما این زبان‌ها در قرون وسطی با آنچه حالا می‌شناسیم تفاوت‌های زیادی داشته‌اند. یکی از سوالات مهمی که در حین تلاش برای رمزگشایی این کتاب اسرارآمیز مطرح می‌شود، این است که آیا نمادهای آن نمایانگر رمزی برای یک زبان شناخته‌شده هستند یا اینکه تمام آنها در واقع هجاهای یک زبان کاملاً ناشناخته‌اند؟
رموز ناگشودنی نسخه خطی ووینیچ خواب از چشم برخی از بزرگ‌ترین مغزهای تاریخ ربود
برخی از رمزشناسان زبان مبدأ متن را به لئوناردو داوینچی نسبت داده‌اند. برخی می‌گویند، راهبه‌های دومینیکن دست‌نوشته‌های ووینیچ را نوشته‌اند. برخی آن را نوع مبهمی از هیروگلیف‌های مصری می‌دانند که همچنان رمزگشایی نشده‌اند. کسانی هستند که اصرار دارند این کتاب خطی را موجودات فضایی نوشته‌اند.کسانی هم متن را کار گروهی از جادوگران قرون وسطی می‌دانند (نظریه مورد علاقه‌ی نگارنده) که اسرار محفل سِرّی و جادوهای سیاه خود را در آن ثبت و ضبط کرده‌اند. ساحران و جادوگران این محفل دانش شگرف خود را سینه به سینه به نسل‌های بعدی منتقل کرده‌اند. اما وقتی که سنت جادوگران رو به زوال رفت، این زبان هم برای همیشه در دل تاریخ فراموش شد.
برخی عقیده دارند کتاب برای پنهان نگه داشتن محتوای آن از کلیسا به زبان رمزی نوشته شده است. دیگرانی هم هستند که آن را حقه‌بازی شارلاتان‌های قرون وسطی می‌دانند. اگر اینطور باشد، خالق این اثر شگفت‌انگیز فرد فوق‌العاده خلاق و باتخیلی نبوغ‌آسا بوده است، چراکه الگوها و نمادهای منحصر‌به‌فرد کتاب برخی از باهوش‌ترین مغزهای تاریخ را مات و مبهوت گذاشته است.
به هر حال، نویسنده کتاب هر شخصی که باشد، حتی یک کلمه از آن در هیچ‌کدام از دست‌نوشته‌های باستانی دیده نشده است. آکادمی قرون وسطی آمریکا حتی یک کنفرانس دو روزه برگزار کرد و در طی آن محققان به بررسی ریشه و تاریخچه دست‌نوشته‌های ووینیچ پرداختند. یکی از مهم‌ترین سوالاتی که در این کنفرانس به آن پرداخته شد، احتمال این بود که کتاب خطی در واقع یکی از متون گمشده آزتک‌ها بوده باشد.
یکی از بزرگ‌ترین مغزهایی که روی رمزگشایی نسخه خطی کار کرده، ویلیام فردریک فریدمن، رمزشناس مشهور آمریکایی است. او که عمده شهرتش را مرهون رمزشکنی در ارتش آمریکا است، از نخستین افرادی بود که از کامپیوتر برای تجزیه و تحلیل متن ووینیچ استفاده کرد. فریدمن و همسرش الیزابت که او هم رمزشناس بود در سال 1925 با کتاب آشنا شدند.
این زوج رمزشناس ماهر چهل سال روی این پروژه کار کردند. فریدمن و همکارانش از جمله کسانی بودند که در طول جنگ جهانی دوم موفق به رمزگشایی رمز بنفش ژاپنی‌ها شدند. فریدمن در دهه‌های 1940 و 1950 به‌عنوان تحلیلگر رمزشکن وزارت جنگ و رئیس سرویس جاسوسی سیگنال نیز ایفای نقش کرد، اما ظاهراً دست‌نوشته‌های ووینیچ حتی از حد توانایی‌هایی ذهنی نابغه‌ای مانند فریدمن هم خارج بود.
در سال‌های اخیر کاربران اینترنتی توجه ویژه‌ای به دست‌نوشته‌های ووینیچ داشته‌اند. برای مثال، برخی از کاربران شبکه اجتماعی ردیت گفته‌اند که نسخه خطی ممکن است بخشی از یک دنیای خیالی (به مانند آنچه جی. آر. آر. تالکین در آثارش با ساختن زبان‌های مختلف انجام داده) باشد. اما بازهم توجیه کافی برای تهیه چنین کتاب خطی گران‌قیمتی وجود ندارد. یکی دیگر از کاربران ردیت در همین خصوص می‌گوید که ممکن است نسخه خطی ووینیچ یکی از دفترنامه‌های گمشده مایاها بوده باشد. به هر حال، هرچند می‌توان در بین مطالب ردیت برخی کارهای علمی جدی پیدا کرد، اما بیشتر مطالب این شبکه اجتماعی حول محور حدس و گمانه‌های سرگرم‌کننده می‌گردد.
برخی از حقایق جالب در مورد دست نوشته های ووینیچ
این کتاب با جوهر گیاهی نوشته شده است و هیچ مدرکی از خراشیدن یا پاک کردن متن وجود ندارد، که نشان می دهد نویسنده به زبان و محتوای کتاب تسلط کامل داشته است.
در این کتاب صدها گیاه به تصویر کشیده شده است که هیچ کدام با هیچ گونه گیاهی که تا به حال شناخته شده مطابقت ندارند.
در این کتاب چندین نمودار نجومی وجود دارد که به نظر می رسد با هیچ سیستم نجومی شناخته شده ای مطابقت ندارند.
در سال 2009، دانشمندان با استفاده از طیف سنجی رامان مشخص کردند که برخی از صفحات این کتاب با جوهر حاوی خون نوشته شده اند.
رازی که همچنان سربه‌مُهر باقی‌مانده
شاید به نظرتان کتاب بسیار قدیمی و زمختی پر از نقاشی‌های عجیب و غریب که هیچ معنایی ندارند، خیلی زود فراموش می‌شود. اما نسخه خطی ووینیچ آزمون زمان را تاب آورده و همچنان ما را مجذوب می‌کند. تردیدی نیست که مورخان، محققان و رمزشناسان بی‌شماری همچنان به کشف اسرار این کتاب ادامه خواهند داد.
در واقع، حالا صحبت از دست‌نوشته‌های ووینیچ تبدیل به یک سنت شده، و هر سال (یا هرچند سال) ادعای رمزگشایی این کتاب به تیتر رسانه‌ها تبدیل می‌شود. شاید هیچ رمزورازی وجود نداشته باشد که کسی بخواهد کشف کند. اما بنا به آنچه رید جانسون، نویسنده نیویورکر می‌نویسد، این واقعیت همان‌قدر که عاطفی است، دلیل علمی نیز دارد. محققان زیادی، حتی برخی از آنها چندین دهه از زندگی خود را صرف پرده برداشتن از اسرار این کتاب کرده‌اند، کشف اینکه محتوای کتاب هیچ‌ارزشی ندارد، واقعاً غم‌انگیز خواهد بود.
در بطن هرکدام از تلاش‌های بی‌وقفه برای رمزگشایی دست‌نوشته‌های ووینیچ، میل عمیق و پنهانی برای یافتن معنایی متعالی و گران‌بها وجود دارد. قطعاً وقتی بفهمیم ووینیچ چیزی بیش از متنی سرهم‌بندی شده یا فهرست خرید یا حتی گنجینه‌ای از لطیفه‌های رکیک راهبان قرن پانزدهم نیست، مأیوس خواهیم شد. به همین دلیل با وجود تلاش زیاد برای رمزگشایی محتوای کتاب، خیلی دوست داریم کسی نتواند معمای دست‌نوشته‌های ووینیچ را حل کند.
ویلفرد ووینیچ اعتقاد داشت رمزگشایی این نسخه خطی به ارزش آن اضافه می‌کند، اما همین ناخوانایی کتاب به آن جایگاهی ویژه داده است. نسخه خطی ووینیچ بدون رمزگشایی برای همیشه در هاله‌ای از رمز و راز باقی خواهد ماند و قرار نیست هیچ معنای مشخصی داشته باشد. اصلاً هم مهم نیست چقدر متن واقعی آن در صورت خوانده شدن جالب و جذاب باشد، چون پایان این معمای هیجان‌انگیز باعث دلسردی می‌شود.
جمع بندی
دست نوشته های ووینیچ یادآور قدرت و پیچیدگی زبان بشر است. این دست نوشته‌ها پنجره ای به دنیای ناشناخته زبان و فرهنگ انسان باز می کند و ما را به کاوش در زبان و فرهنگ انسان فرا می خواند.از اینکه تا پایان این مطلب با ما همراه بودید از شما ممنونیم.
