سفر به مشهد قدیم/ تصاویر دیده نشده از آرامگاه خالق «شاهنامه»، حکیم "ابوالقاسم فردوسی "در 100 سال قبل
سوفیانیوز: آرامگاه فردوسی بارها ساخته و ویران شده است. در گزارش‌هایی که در دو سدهٔ اخیر ازسوی پژوهشگران ایرانی و خارجی انجام شده بود، بنایی محقر و پوشیده از گندمزار به‌چشم آمده است. سرانجام در آغاز سدهٔ چهارده خورشیدی تلاش‌ها برای ساخت آرامگاهی شایستهٔ فردوسی ازسر گرفته شد.
به گزارش پایگاه خبری سوفیانیوز، مساحت کنونی مجموعهٔ آرامگاه نزدیک به شش هکتار و دربردارندهٔ باغ آرامگاه، استخر و تندیسی از فردوسی اثر ابوالحسن صدیقی در جلوی آن، بنای یادبود، ساختمان‌های اداری، کتابخانه، موزه، آرامگاه مهدی اخوان ثالث و آرامگاه محمدرضا شجریان است.معماری داخلی بنا نیز دربردارندهٔ کاشی‌کاری‌ها، نقوش سنگی برجسته از داستان‌های شاهنامه و کتیبه‌هایی سنگی از سروده‌های فردوسی و دیگران است. این بنا در تاریخ 18 آذر 1354 با شمارهٔ ثبت 1176 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تاریخچه آرامگاه فردوسی
چنان‌که مشهور است، پیکر فردوسی را به دلیل شیعه بودن به گورستان راه ندادند و به‌ناچار او را در باغ خودش واقع در شهر تابران طوس، نزدیک به دروازهٔ شرقی رزان به خاک سپردند. آرامگاه او زیارتگاه اهل دانش و معرفت بود و باآن‌که بارها آن را با خاک یکسان کردند از نو ساخته می‌شد.
گزارشی نه‌چندان درست از «پیشگفتار بایسنقری» ساختن نخستین بنا بر مدفن فردوسی را به ارسلان جاذب، سپهسالار سلطان محمود غزنوی و حاکم طوس در زمان فردوسی، نسبت داده که یاد او در دیباچهٔ شاهنامه آمده است. به‌خاطر ارادت به فردوسی بر آرامگاه او قبه‌ای ساخت. نزدیک به صد سال پس از مرگ فردوسی این بنا برپا بود تا این که در 510 ه.ق نظامی عروضی از مدفن فردوسی دیدن کرد.
آرامگاه فردوسی (بنای قبلی) در طوس
سال 1933 میلادی
سال 1312 شمسی
عکس از آرشیو دانشگاه ویسکانسین.
ویلیام فریزر مأمور کمپانی هند شرقی، در سال 1236 ه.ق از آن دیدن کرد و در گزارش خود آن را مدفنی محقر با گنبدی کوچک توصیف کرده است. پس از آن، خانیکوف، پژوهشگر و کنسول روس و رئیس هیئت اعزامی به خراسان، در دیدار خود از طوس، نشانی از آرامگاه ندید. اما با نگرش به گزارش لرد کرزن انگلیسی، آرامگاه فردوسی همان‌گونه که فریزر گزارش کرده‌بود، تا حدود سال 1254 ه.ش آشکار بوده است، اما پس از آن، گندمزار آن را پوشاند.
والنتین ژوکوفسکی هم در سال 1890 م آن را در زیر تپه‌ای پوشیده با آجر و قطعه‌های کاشی گزارش کرده است. بعدها هنگامی‌که عبدالوهاب آصف‌الدوله والی خراسان بود، از سوی ناصرالدین‌شاه به جستجوی آرامگاه مأمور شد و با راهنمایی چند فرانسوی که از طوس دیدن کرده‌بودند، موفق به یافتن آرامگاه شد و با نگرش به ساخت بنایی شایسته در آینده، به‌طور موقت دو اتاق بر آن ساخت. محمدتقی بهار در 1318 ه.ق از آن بازدید کرده و آن را «زمینهٔ آماده‌ای برای بنا» یافته‌بود. او در سال 1302 ه.ش (1341 ه.ق) در مقاله‌ای آرامگاه را سکویی بی‌سقف و محصور توصیف کرده‌بود.
