یادی کنیم از پزشک مشهور 16 سالۀ ایرانی، ابوعلی سینا/ گذری بر تاریخچۀ آرامگاه شیخ‌الرئیس به مناسبت "روز پزشک"
سوفیانیوز: ابن سینا پدر علم مدرن شناخته می‌شود، او دانشمندی ایرانی بود که به دلیل تخصصش در نجوم، فلسفه، شیمی و سایر علوم بسیار شهرت داشت. در ایران روز اول شهریورماه، هم‌زمان با زادروز بوعلی سینا، به پاس خدمات وی به علوم پزشکی، تألیفات و فعالیت وی در این رشته و برای بزرگداشت پزشکان، روز پزشک نام‌گذاری شده است.
به گزارش پایگاه خبری سوفیانیوز، ابن سینا در اصل نام لاتینی شده او از ابوعلی الحسین بن عبدالله بن سینا است. این دانشمند برجسته به عنوان پدر علم مدرن شناخته می‌شود، زیرا حقایق پزشکی زیادی در کتاب قانون خود نوشته شده است که هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. او یک دانشمند ایرانی بود که به دلیل تخصصش در نجوم، فلسفه، شیمی و سایر رشته‌ها شهرت داشت.
ابن سینا در ده سالگی حافظ قرآن شد و کل قرآن را حفظ کرد. او از مهارت‌های فکری استثنایی برخوردار بود و در چهارده سالگی توانست از معلمانش پیشی بگیرد. این دانشمند معروف در جوانی به یادگیری فقه، فلسفه و علوم طبیعی مسلمانان پرداخت. او از کار ارسطو در متافیزیک بسیار گیج شده بود، به طوری که از خدا می‌خواست که او را راهنمایی کند. سرانجام پس از خواندن دفترچه راهنمای فیلسوف معروف فارابی، راه حل مشکلاتش را یافت. ابن سینا در سن 16 سالگی تحت نظر چند تن از علمای سرشناس به طبابت تسلط یافت و شهرت زیادی به دست آورد.
تاریخچه آرامگاه شیخ الرئیس
بر اساس کتب برجای‌مانده تاریخی از دوران زیست ابوعلی سینا، ایشان پزشک مخصوص حکومت ساسانیان بوده و بعد از سقوط ایشان و ضمن به سلطنت رسیدن پادشاه سلطان محمود غزنوی، مهاجرت خود از شهر بخارا را آغاز می‌کنند. در مسیر مهاجرت خود هم در شهرهای گوناگونی اقامت داشتند که یکی از این شهرها شهر اصفهان بوده است. در این سفرهای طولانی و در سفری که شیخ‌الرئیس در آن از اصفهان به همدان عزیمت می‌کنند، به شدت بیمار شده و در شهر همدان در خانه یکی از بستگان و دوستان خود با نام “ابوسعید دخدوک” سکنی می‌گزینند.
ولی بعد از گذشته مدتی بیماری ایشان شدت می‌گیرد و دار فانی را وداع می‌گویند. این آرامگاه در اصل محل زندگی دوست ایشان بوده که شیخ‌الرئیس در روزهای آخر عمر در منزل ایشان سکنی گزیده بودند. بعد از فوت ابوعلی سینا، ایشان را حیاط خانه دوستشان به خاک می‌سپارند و بعد از گذشت مدتی دوست ایشان هم از این جهان رخت برمی‌بندد. سپس قبر ایشان را هم در کنار قبر شیخ‌الرئیس قرار می‌دهند. تا دوران پایانی قرن سیزدهم هجری بر روی این مزارها یک چهارطاقی کوچک بنا شده بود. باگذشت زمان این چهارطاقی تخریب شده و حتی بخشی از مزارها هم مورد کم‌لطفی قرار گرفته و نابود شدند.
آرامگاه ابوعلی سینا در دوران قاجار
زمانی که چهارطاقی بنا شده بر روی قبر بوعلی سینا خراب شد، نگار خانم که یکی از شاهزاده‌های قاجار و دختر شاهزاده عباس میرزا ولیعهد فتحعلی‌شاه قاجار محسوب می‌شد، این بنا را مرمت کرد. به دستور ایشان چهارطاقی قدیمی کاملاً تخریب شد و سپس به‌جای آن یک گنبد آجری بر روی قبر، بنا کردند. مزار این دو شخص هم با استفاده از سنگ‌های جدید به طور کامل جایگزین شد. بعد از به اتمام‌رسیدن بنا، سنگ قبر اصلی و قدیمی ابوعلی سینا و ابوسعید را تحت عنوان یکی از آثار ارزشمند تاریخی در سرسرای این آرامگاه قرار دادند.
به عبارتی باهمت و تلاش یک شاهزاده خانم قاجار، مقبره ابوعلی سینا بنا شده و یاد و خاطره ایشان برای همیشه زنده نگه داشته شد. در ادامه ماجرای مرمت این اثر تاریخی، درست در سال 1299 محمدحسین فرید الدوله گلگون همدانی، در اطراف محوطه و مقبره ابوعلی سینا دیوارکشی انجام داد و در نهایت تالاری کوچک هم در کنار آرامگاه تحت عنوان کتابخانه بنا کرد. در آن تاریخ این کتابخانه 649 جلد کتاب داشت و به یک قرائت‌خانه در آرامگاه ابن‌سینا مبدل شد.
آرامگاه ابوعلی سینا در دوران پهلوی
در دوران حکومت محمدرضا شاه پهلوی بود که انجمن آثار ملی ایران تصویب کرد یک آرامگاه و بنای جدید برای مقبره شیخ‌الرئیس ساخته شود. بر اساس این تصمیم درست در خرداد 1324 بود که برای انتخاب بهترین طراحی و نقشه این مقبره و آرامگاه یک مناقصه بر گذار شد. از میان طرح‌هایی که در این مناقصه ارائه شده بودند طرح یکی از مهندسان ایرانی با نام “هوشنگ سیحون” پذیرفته شد. ایشان با ارائه طرح خود نظر هیئت ژوری را جلب کردند. طرح ارائه شده به‌شدت مورد تأیید آندره گدار که در آن زمان رئیس اداره باستان‌شناسی وقت ایران و مدیرکل فنی موزه باستان‌شناسی بود و همین‌طور مهندس محسن فروغی، قرار گرفت. این ایده به‌عنوان طرح اصلی انتخاب شد و در نهایت هم اجرای آن را هم به خود مهندس هوشنگ سیحون واگذار کردند.
مراحل اجرای طرح مقبره ابوعلی سینا در دوران پهلوی
بعد از پذیرفته‌شدن طرح نهایی مهندس سیحون که در پی تصمیم نهایی انجمن آثار ملی وقت انجام شد، تصمیم به ارائه یک مقبره جدید بر روی آرامگاه ابوعلی سینا گرفته شد. تحقیقات جدیدی توسط مهندس سیحون آغاز شد و ایشان که برای تکمیل‌کردن مطالعات خود به پاریس رفته بودند، در خرداد 1328 طرح اجرایی و نهایی این آرامگاه را به‌عنوان طرح پایان‌نامه به دانشکده هنرهای زیبا در پاریس عرضه کردند. در تیرماه همان سال هم یک نسخه از این طرح پایانی را برای انجمن آثار ملی ایران فرستادند.
بعد از اینکه طرح نهایی شد، قرارداد همکاری مابین شرکت ساختمان‌سازی مهندس ابتهاج و شرکا با نام “شرکت نسبی” منعقد گردید و کار شروع شد.
در گام اول باید مقبره قدیمی تخریب می‌شد و به همین دلیل مسئولین بعد از اینکه نبش قبر را انجام داده و استخوان‌ها و جمجمه باقیمانده را در حضور عده‌ای از معتمدان در جعبه‌های مخصوص قرار داده و مهروموم کردند، مقبره به طور کامل تخریب شد. در سال 1330 هم بنا به طور کامل آماده شد و سازندگان در بهمن‌ماه سال 1330 مقبره به اتمام رسیده را به انجمن آثار ملی تحویل دادند. در یازدهم اردیبهشت ماه 1331 شمسی هم جعبه ای که حاوی استخوان های ابوعلی سینا و جمجمه وی به همراه استخوان های ابوسعید دخدوک بود، به آرامگاه ایشان منتقل شده و در مقبره جدید قرار داده شد.
معماری بنای آرامگاه
شاید ندانید که معماری آرامگاه ابوعلی سینا یکی از مهم‌ترین آثار تاریخی تمام دوران به‌حساب می‌آید که با الهام از گنبد قابوس که از آثار تاریخی و مهم در دوران شیخ‌الرئیس بود، طراحی و اجرا شد. ناگفته نماند که سبک معماری این بنا و گنبد قابوس تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند. البته این‌گونه می‌توان گفت که ایده طراحی بنای یادبود شیخ‌الرئیس برداشتی کاملاً آزاد و مدرن از گنبد قابوس است. این آرامگاه 12 ستون دارد که نشان‌دهنده 12 دانش و علم شیخ‌الرئیس هستند که بر آن‌ها تسلط کامل داشت. تمامی ستون‌ها از جنس سنگ گرانیت هستند و در قسمت بالای مقبره مستقر شده‌اند. بد نیست بدانید که این بنای یادبود و زیبا را در بیست و یکم اردیبهشت‌ماه سال 1376 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رساندند. این بنا با درنظرگرفتن ملاحظاتی مانند محدود بودن فضا و صرفه‌جویی‌کردن در بودجه ساخت به طور تقریبی با ابعادی که نسبت به ابعاد گنبد قابوس بسیار کمتر و کوچک‌تر بود، ساخته شد.
ضمن اینکه هر 12 ستون از یکدیگر بافاصله ساخته شده‌اند و امکان عبور شما از آن‌ها به راحتی وجود دارد. ولی در بنای گنبد قابوس 10 ستون کاملاً به یکدیگر متصل هستند و غیر از در ورودی، شکاف دیگری برای عبور از میان ستون‌ها لحاظ نشده. البته از دلایل عمده‌ای که برای ایجاد فاصله میان ستون‌ها در نظر گرفته شده بود، بادهای سهمگینی هستند که در فصل‌های پاییز و زمستان در همدان می‌وزند. فاصله میان ستون‌ها کمک می‌کند که بادها به راحتی از درون مقبره عبور کنند و از تخریب بنا جلوگیری شود. آرامگاه این دانشمند پرآوازه در زمینی به وسعت 3090 مترمربع بنا شد و زیربنای اصلی آن 1792 مترمربع لحاظ شده است. همچنین طراحی باغ‌های اطراف این مقبره همگی با الهام از باغ ایرانی انجام شده و آب‌نمایی که در محوطه وجود دارد، نشانی از حوض‌های آبی موجود در خانه‌های سنتی ایران است.
