نقد و بررسی فیلم حماسی "ناپلئون" که نامزد 3 جایزۀ اسکار در سال 2024 شد

به گزارش پایگاه خبری سوفیانیوز، ریدلی اسکات در کارنامهٔ هنری خود ژانرهای مختلفی از جمله فیلم ترسناک و علمی‌تخیلی «بیگانه»، فیلم نئو نوآر «بلید رانر»، درام تاریخی «گلادیاتور» و فیلم علمی‌تخیلی «مریخی» را کارگردانی کرده ‌است، بار دیگر به سراغ موضوعی تاریخی می‌رود تا آن را در مدیوم سینما به تصویر بکشد.

خلاصه فیلم ناپلئون؛ خطر اسپویل فیلم

در صحنۀ شروع ناپلئون، ماری آنتوانت (ملکۀ فرانسه) در اواخر قرن 18 میلادی هم‌زمان با انقلاب فرانسه با گیوتین اعدام می‌شود. در انتهای همان سال پل باراس (رهبر انقلاب) ناپلئون بناپارت را که در آن هنگام افسر جوانی است، مأمور محاصرۀ تولون می‌کند. او به شهر یورش می‌برد و با کمک توپ‌خانه کشتی‌های انگلیسی را فراری می‌دهد. پس از اعدام ماکسیمیلیان روبسپیر (حقوق‌دان فرانسوی)، ناپلئون با کمک دیگر رهبران فرانسوی شورش سلطنت‌طلبان را سرکوب می‌کنند. در ادامۀ داستان فیلم ناپلئون او عاشق یک بیوۀ اشرافی به ‌نام ژوزفین بوآرنه می‌شود و … .

جوایز و نامزدی‌های فیلم تاریخی _ حماسی ناپلئون

ـ نامزد جایزۀ اسکار بهترین طراحی لباس در سال 2024

ـ نامزد جایزۀ اسکار بهترین جلوه‌های بصری در سال 2024

ـ نامزد جایزۀ اسکار بهترین طراحی صحنه در سال 2024

یادداشتی بر فیلم ناپلئون

فیلم «ناپلئون» بر مبنای زندگی‌نامۀ ناپلئون بناپارت (امپراتور فرانسه) است و به بررسی زندگی او قبل از رسیدن به قدرت تا لحظۀ مرگ می‌پردازد. در این فیلم «واکین فینیکس» در نقش ناپلئون و «ونسا کربی» در نقش جوزفین (همسر ناپلئون) به ایفای نقش پرداختند. فیلم در حدود 130 تا 200 میلیون دلار هزینه دربرداشت و 214 میلیون دلار در گیشه فروش داشت. سکانس‌های نبرد و بازی بازیگران مورد تمجید منتقدان قرار گرفت اما در نقد فیلم ایراداتی به لحن، ریتم و علی‌الخصوص دقت تاریخی پایین این اثر وارد شد که در نمرات فیلم ناپلئون تأثیرگذار بود.

ناپلئون بناپارت که بود؟

قبل از شروع نقد و بررسی فیلم ناپلئون شخصیت اصلی داستان را از نگاه تاریخی بررسی می‌کنیم. ناپلئون را همه می‌شناسند یا حداقل اسمش را شنیده‌اند و می‌دانند که امپراتور فرانسه بود اما برای درک بهتر زندگی او باید مطالعۀ عمیق‌تری کنید.

ناپلئون در ابتدا یک افسر توپ‌خانه بود. او از آشفتگی سیاسی آن زمان فرانسه استفاده کرد و قدرت را به‌دست گرفت. جنگ‌های بسیاری راه انداخت و به پیروزی‌های فراوانی رسید. سرانجام در روسیه شکست خورد و بعد از آن تبعید شد، اما دوباره شورش کرد و قدرت را در اختیار گرفت. عمر سلطنت او این‌بار بسیار کوتاه بود و مجدد باعث تبعید و در نهایت مرگ او شد. ناپلئون باعث‌وبانی کشته شدن حدود 3 میلیون انسان در تاریخ است. آخرین کلماتی که از خود به یادگار گذاشت به ترتیب فرانسه، ارتش و جوزفین بود.

ناپلئون رمان جنگ و صلح؛ امپراتور، فرمانده و باورپذیر

یکی از مهم‌ترین ناپلئون‌های خلق‌شده در دنیای هنر، شخصیتی است که تولستوی در رمان «جنگ و صلح» خلق می‌‌کند. برای شناخت بیشتر ناپلئون کتاب «جنگ و صلح» تولستوی گزینۀ مناسبی است. او در این کتاب جنگ بین روسیه و فرانسه را بررسی می‌کند و با توجه به ملیتش باید سمت روسیه باشد اما نگاهی نیز به لشکر فرانسویان و شرایط روحی و روانی ناپلئون در زمان جنگ و صلح دارد.

تولستوی که در قصه‌گویی و شخصیت‌پردازی خبره است، ناپلئونی خلق می‌کند که هیچ‌گاه از ذهن خواننده حذف نمی‌شود. ناپلئون به‌عنوان امپراتور فرانسه، فرماندۀ جنگ و انسانی با تمام خصوصیات اخلاقی در داستان تولستوی شکل می‌گیرد.

ناپلئون ریدلی اسکات؛ منگ و منفعل

در ادامۀ نقد فیلم ناپلئون شخصیتی را که ریدلی اسکات خلق می‌کند و نتیجۀ هزینه هنگفتی را که بابت این فیلم خرج شده است بررسی می‌کنیم. ناپلئونی که واکین فینیکس نقش او را بازی می‌کند بیشتر شبیه یک شوخی است که اسکات با اهل سینما می‌کند.

قصد کارگردان از ساخت فیلم اصلاً مشخص نیست. آیا در داستان فیلم ناپلئون به زندگی شخصی او می‌پردازد؟ نحوۀ به قدرت رسیدنش را بررسی می‌کند؟ جنگ‌هایش را به تصویر می‌کشد یا خصوصیات اخلاقی او را واکاوی می‌کند؟ قصد اسکات همۀ این موارد است اما متأسفانه یکی از آن‌ها را هم نمی‌تواند به‌درستی انجام دهد. در نقد فیلم خارجی پرداخت داستان در نمره‌دهی منتقدان نقش اساسی را ایفا می‌کند.

نقد فیلم ناپلئون ریدلی اسکات نشان می‌دهد در بحث زندگی شخصی با شخصیتی طرف هستیم که بنابر ادعای کارگردان عاشق همسرش است. حتی در بحبوحۀ جنگ دائم برای همسرش نامه می‌نویسد. زمانی که متوجه خیانت او می‌شود، لشکریان را رها می‌کند و به پاریس برمی‌گردد، اما تصویری که اسکات از این دو نفر در کنار هم نشان می‌دهد کاملاً با ادعایش مغایر است.

ناپلئون در جمع همسرش را تحقیر می‌کند و او را کتک می‌زند. هم‌چنین رابطۀ عاطفی آن‌ها در خلوت به‌هیچ‌عنوان عاشقانه نیست. نقد و بررسی فیلم ناپلئون مشخص می‌کند کارگردان در این فیلم هرگز نمی‌تواند عاشق و معشوقی بسازد که مخاطب عشقشان را احساس کند و با ادعای دروغین عشق باعث مفهوم‌زدگی اثرش می‌شود.

سکانس‌های جنگ؛ خوش‌تکنیک با پرداخت بد

نحوۀ به قدرت رسیدن ناپلئون بیش‌تر شبیه فیلم‌های کمدی است. البته نه کمدی‌های فاخر، فیلم‌هایی که زور می‌زنند تا از مخاطب خنده بگیرند اما به‌هیچ‌عنوان موفق نمی‌شوند. به تصویر کشیدن سردمداران فرانسه به صورت شخصیت‌های مضحک، فیلم را از مسیر اصلی خود خارج می‌کند و بیننده با تصویری مواجه می‌شود که از یک فیلم تاریخی انتظار ندارد.

در بررسی فیلم ناپلئون مشخص می‌شود اسکات نه‌تنها یک اثر سینمایی خلق نمی‌کند، بلکه در روخوانی تاریخ هم مشکل دارد. ناپلئون در چندین نبرد با تزار (پادشاه وقت روسیه) و بعد از آن با کوتوزوف (فرماندۀ جنگ روسیه) جنگ کرد، اما در این فیلم فقط شاهد سکانس کوتاهی از نبرد بارادینو هستیم. حضور ناپلئون در مسکو هم به‌خوبی نمایش داده نمی‌شود و سایر جنگ‌های او مثل نبرد با اتریش نیز دست کمی از سکانس بارادینو ندارد؛ بسیار کوتاه و با پرداخت بسیار بد.

دوربین اسکات در این سکانس‌ها از لحاظ تکنیکال در جای مناسبی قرار دارد و قاب‌های لانگ‌شات (نمای دور) که از پلان‌های جنگی می‌دهد و تصویر عظیمی که از جنگ می‌سازد تا حدودی احساس بیننده را برانگیخته می‌کند، اما تحلیل فیلم ناپلئون مشخص می‌کند نوع روایت و پرداخت اثر هرگز با صحنه‌های نبرد هم‌خوانی ندارد؛ به همین دلیل فرم فیلم شکل نمی‌گیرد.‌

روان‌کاوی ناپلئون بدون شخصیت‌پردازی!

در نقد و بررسی فیلم Napoleon به بدترین قسمت این اثر سینمایی می‌رسیم؛ یعنی تحلیل خصوصیات شخصیتی و روان‌کاوی ناپلئون. شخصیتی که اسکات خلق می‌کند هیچ شباهتی به یک انسان جهان‌خوار، امپراتور و فرماندۀ جنگ ندارد. ناپلئون در زندگی شخصی هرگز رفتار نرمالی ندارد و در میدان جنگ بسیار آرام و منفعل است. دلیل پیروی مردم فرانسه و ارتش این کشور از شخصی که کوچک‌ترین کنشی حتی در سخنوری هم ندارد مجهول باقی می‌ماند.

در ادامۀ نقد فیلم Napoleon این سؤال پیش می‌آید که اگر زندگی و خصوصیات رفتاری ناپلئون در واقعیت شبیه شخصیتی باشد که اسکات خلق می‌کند تکلیف چیست؟ در این‌جا مخاطب با مدیومی به ‌نام سینما طرف می‌شود. سینما یک مدیوم ابژکتیو (عینی) است و در آن همۀ‌ مسائل باید تصویرسازی شود تا به فرم هنری برسد و به‌وسیلۀ آن حس بیننده را برانگیخته کند. خیال و واقعیت با هم درآمیخته می‌شود تا مخاطب را با خود هم‌سو و هم‌داستان کند؛ بنابراین اگر با فرض واقعی بودن ناپلئونِ ریدلی اسکات (با خواندن تاریخ مشخص می‌شود که شخصیت این اثر هرگز واقعی نیست و انتقادات به فیلم ناپلئون به همین دلیل شدت گرفت و اخبار سینما را تحت‌تأثیر قرار داد) به این اثر بنگریم، باز هم سینما و از پس آن هنری خلق نمی‌شود.

ناپلئونی که خوانندۀ رمان جنگ و صلح تصور می‌کند هزاران‌بار ملموس‌تر و قابل‌اعتناتر از ناپلئونی است که اسکات به تصویر می‌کشد. برای بررسی این موضوع که چرا کارگردان شناخته‌شده‌ای مثل اسکات در ساختن چنین اثری شکست می‌خورد با ما در ادامۀ نقد فیلم ناپلئون همراه باشید.

ارتباط بین موضوع هنر و دغدغۀ فکری هنرمند

در ادامۀ بررسی فیلم Napoleon به این موضوع می‌پردازیم که آثار اسکات نشان می‌دهد او به تاریخ علاقه‌مند است و بارها با ساختن فیلم‌های تاریخی خوب از جمله فیلم گلادیاتور و آخرین دوئل (که در سال 2021 اکران شد) این ادعا را ثابت کرد.

متأسفانه اسکات در فیلم «ناپلئون» دست روی موضوعی می‌گذارد که شناخت عمیقی از آن ندارد و کاش مثل فیلم «آخرین دوئل» داستانی را انتخاب می‌کرد که ارتباطی با یک واقعۀ مهم تاریخی نداشته باشد تا دستش برای خلق شخصیت‌ها بازتر می‌شد. این موضوع باعث می‌شود تا «ناپلئون» اسکات نه‌تنها حسی را برانگیخته نکند، بلکه عاری از هرگونه منطق نیز باشد. بسیاری از نقدهای فیلم ناپلئون به این موضوع اشاره دارند.