سوفیانیوز
سوفیانیوز: برای کنکور سال بعد زمان محدودی در اختیار دارید و حجم کارهای پیش‌رو زیاد است. هرچند زمان محدود باشد شما می‌توانید از معجزه‌ای به نام برنامهریزی استفاده کرده و برای کنکور سال بعد آماده شوید، بنابراین بهتر است که قبل از شروع سال تحصیلی این اصول را یاد بگیرید و تمرین کنید.
اولین سوالی که اکثر داوطلبان کنکور سراسری از ما می‌پرسند این است که اصلا چرا باید برنامهریزی کنم و برنامهریزی چه فایده‌ای برای من دارد؟ من دوست دارم ابتدا با دلایل منطقی شما را مجاب کنم که به برنامهریزی احتیاج دارید و در گام بعدی شما را با اصول کلی برنامهریزی برای موفقیت در کنکور سراسری آشنا کنم.
فرض می‌کنیم که شما به عنوان یک داوطلب کنکور سراسری، یک سال زمان در اختیار دارید تا مطالب هر سه پایه دبیرستان را مطالعه کنید با این هدف که بتوانید در رقابت سخت و تنگاتنگ کنکور، به رشته دانشگاهی دلخواه خود برسید. اکثر داوطلبان گول این زمان به ظاهر طولانی را می‌خورند و تصور می‌کنند وقت بسیار زیادی در اختیار دارند؛ اما به چند نکته توجه کنید:
در این یک سال باید درس سه سال قبل را به خوبی بخوانید، منظم مرور کنید و جمع‌بندی خوبی داشته باشید.
اگر هدفی بزرگی دارید، قطعا رقبای سرسختی هم خواهید داشت که با برنامهریزی حرکت می‌کنند.
لازم است یک دید کلی داشته باشید؛ در طول این یک سال در هر بازه زمانی قرار است چه کارهایی انجام دهید، مثلا هر هفته برای هر درس چند ساعت مطالعه داشته باشید تا یک دور آن درس را تمام کنید، کی مطالب را مرور کنید، کی جمع‌بندی کنید و…
باید در کنار درس خواندن به اندازه کافی استراحت و تفریح داشته باشید، قرار نیست در طی این یک سال به یک انسان تک بعدی تبدیل شوید؛ پس باید بتوانید بین زمان مطالعه و استراحت‌تان تعادل را برقرار کنید.
وقتی برنامهریزی نداشته باشید، حجم زیادی از زمان شما هدر می‌رود بدون آنکه کار مفیدی کرده باشید یا حتی حواستان باشد که وقت شما دارد تلف می‌شود.
یکی از مهم‌ترین نکاتی که برای موفقیت در کنکور سراسری باید مد نظر قرار دهید، برنامهریزی کردن است. بعد از مطالعه این مقاله احتمالاً متوجه شده‌اید که برای استفاده بهینه از زمان، باید یک برنامه اصولی و استاندارد داشته باشید. در این مقاله تلاش کردیم اصول مهم برنامهریزی کنکور سراسری را به شما بیاموزیم تا اگر بنا به هر دلیلی به مشاور دسترسی ندارید، از این اصول استفاده کنید.
این مهم‌ترین سوالی است که باید از خودتان بپرسید و لازم است حتما یک جواب واضح و دقیق به خودتان بدهید. مثلا کافی نیست که بگویید هدفم موفقیت در کنکور سراسری است؛ بلکه لازم است دقیقا رشته و شهر مورد علاقه خودتان را مشخص کنید. همچنین اینکه هدفتان را در ذهن داشته باشید کافی نیست؛ بلکه لازم است هدفتان را روی کاغذ بنویسید. این کار از آن جهت اهمیت دارد که هر چقدر هدف شما بزرگتر باشد، به برنامهریزی دقیق‌تری نیاز خواهید داشت.
قدم بعدی این است که برنامهریزی را دقیقا مطابق توانایی‌های خودتان انجام دهید؛ شما به یک برنامهریزی منطقی و واقع بینانه نیاز دارید. طبیعتاً اگر دانش‌آموز هستید و نیمی از زمان خود را در طول روز در مدرسه سپری می‌کنید، نباید یک برنامهریزی سنگین داشته باشید.
برنامهریزی برای داوطلبانی که اصطلاحاً پشت کنکوری هستند، با دانش‌آموزان پایه دوازدهم متفاوت است.
پس گام اول در برنامهریزی این است که هدفتان را دقیقاً و با جزئیات مشخص کنید؛ حتما شنیده‌اید که سنگ بزرگ علامت نزدن است! پس بهتر است هدفتان متناسب با توانایی‌هایتان باشد و آن را خیلی واضح بر روی کاغذ بنویسید.
قبل از اینکه کاغذ و خودکار بردارید و شروع به نوشتن برنامه کنید، باید یک اصل مهم را یاد بگیرید؛ در حوزه موفقیت در کنکور سراسری، سه نوع برنامهریزی وجود دارد:
برنامه بلند مدت
برنامه میان مدت
برنامه کوتاه مدت
ابتدا با داشتن یک برنامه بلند مدت، مشخص می‌کنید که از الان تا روز کنکور چند هفته زمان در اختیار دارید و قرار است در هر هفته چه مطالبی را مطالعه کنید. برنامهریزی بلند مدت یک دید کلی به شما می‌دهد؛ برای مثال تا هفته دهم قرار است زیست پایه دوازدهم را یک دور مطالعه کنید، یا از یک تاریخ مشخصی به بعد دوران جمع‌بندی شما آغاز می‌شود. به این ترتیب خیالتان راحت می‌شود که مطالب را به موقع مطالعه می‌کنید، منظم مرور می‌کنید و هیچ مطلبی در انتها باقی نخواهد ماند. در اکثر مواقع نوشتن برنامه بلند مدت کار خود دانش‌آموزان نیست؛ بلکه بهتر است این امر را به یک مشاور کنکور محول کنید.
معمولاً برنامه میان مدت به صورت هفتگی تنظیم می‌شود؛ برای مثال در طول هفته جاری قرار است در کل چند ساعت مطالعه داشته باشید و چه تعداد تست کار کنید، چه دروسی و چه فصولی را باید مطالعه کنید. این برنامه هم بهتر است توسط مشاور ارائه شود.
برعکس دو برنامه قبلی، این مدل از برنامهریزی لازم است توسط خود داوطلب کنکور سراسری انجام شود. توصیه ما به شما این است که بعد از اینکه برنامه بلند مدت و میان مدت را از مشاورتان دریافت کردید، هر شب برای روز بعد برنامهریزی کنید؛ مثلاً با خودتان تصمیم بگیرد که روزانه چند ساعت مطالعه کنید، برای هر درس چه تعداد تست بزنید، کدام درس را در ساعات ابتدایی روز بخوانید و مطالعه کدام درس را به ساعات پایانی روز محول کنید. هیچ کس به خوبی خودتان نمی‌تواند برنامه روزانه شما را تنظیم کند؛ زیرا این شما هستید که می‌دانید در کدام بازه زمانی از شبانه روز تمرکز بیشتری دارید؛ پس بهتر است دروسی که در آنها ضعف دارید را در این بازه‌ها مطالعه کنید.
ممکن است بگویید در حال حاضر بازار مشاوره و برنامهریزی تحصیلی داغ است و هر روز انواع روش‌های مشاوره و برنامهریزی معرفی می‌شود، طبیعتاً هر موسسه یا مشاوری ادعا می‌کند روش او از سایرین بهتر است.
سوال مهمی که اینجا پیش می‌آید این است که یک برنامهریزی درست و اصولی، چه ویژگی‌هایی دارد؟ قبل از بررسی ویژگی‌های یک برنامه خوب، لازم است ابتدا شما یک دید صحیح از توانمندی‌ها و ویژگی‌های شخصی خودتان داشته باشید تا بتوانید تشخیص دهید چه برنامه‌ای برای شما مناسب است.
بعد از اینکه به یک شناخت کلی از خودتان رسیدید، باید ویژگی‌های یک برنامه استاندارد را بشناسید تا اگر خواستید خودتان برنامهریزی کنید، حتماً این ویژگی‌ها را در نظر بگیرید. چنانچه برای دریافت برنامه به یک مشاور مراجعه می‌کنید، بررسی کنید که آیا برنامهریزی او از اصول برنامه‌نویسی تبعیت می‌کند یا خیر.
همان اندازه که یک برنامهریزی استاندارد و دقیق شما را به هدفتان نزدیک کرده و زمان را برای شما ذخیره می‌کند، یک برنامهریزی اشتباه و غیر اصولی می‌تواند شما را فرسنگ‌ها از هدفتان دور کند و فقط باعث سردرگمی شما شود؛ پس دقت کنید که صرفاً داشتن برنامهریزی کنکور کافی نیست، برنامهریزی صحیح ویژگی‌هایی دارد که باید حتماً رعایت شوند.
در ادامه ویژگی‌های یک برنامهریزی خوب برای موفقیت در کنکور سراسری را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
برنامه باید استاندارد و منطقی باشد و ویژگی‌های مانند سطح علمی، پایه درسی، وقت، پشتکار و.. دانش‌آموزان در آن لحاظ شده باشد.
یک برنامه مفید، برنامه‌ای است که شخصی‌سازی شده است؛ یعنی دقیقاً متناسب هر فرد تنظیم شده باشد. اینکه یک برنامه را همزمان و بدون هیچ تغییری به چند داوطلب بدهیم، به هیچ وجه استاندارد نیست.
برنامه باید واضح باشد؛ یعنی دقیقاً مشخص کند که متناسب با توانایی و هدف هر شخص، او چند ساعت باید مطالعه کند، در هر درسی چه تعداد تست کار کند و…
یک برنامه اصولی و قابل اجرا، برنامه‌ای است که انعطاف‌پذیری کافی را دارد طوری که در هر زمان با توجه به نیاز داوطلب بتوانیم آن را کمی تغییر دهیم.
در هر برنامه باید زمان‌هایی برای استراحت و تفریح در نظر گرفته شود. به علاوه یک برنامه خوب همه اتفاقاتی که ممکن است در حین مطالعه برای داوطلبان پیش آید را در نظر می‌گیرد و شامل قسمت‌های جبرانی هم هست.
هنگام برنامهریزی باید سرعت مطالعه داوطلب، اهمیت و ضریب دروس و نیز بازه زمانی که در آن قرار داریم، مد نظر قرار گیرد؛ برای مثال برنامهریزی در دوران جمع‌بندی باید با برنامهریزی در طول سال تحصیلی متفاوت است.
در پاراگراف قبلی و در قسمت ویژگی‌های یک برنامه استاندارد، گفتیم که یک برنامه اصولی باید برای هر داوطلبی شخصی‌سازی شود. منظور ما از این جمله این است که برنامهریزی برای کنکور سراسری اصول خاصی دارد که باید حتما رعایت شود اما هیچ دو برنامه‌ای نباید دقیقا مشابه هم تنظیم شوند. هر داوطلبی با داوطلب دیگر از نظر سطح علمی، ویژگی‌های شخصیتی، توانمندی‌ها و قابلیت‌ها، نقاط قوت و ضعف و نیز اهداف متفاوت است.
یک برنامه کنکور هر چقدر هم از روی اصول نوشته شده باشد و دقیق و استاندارد باشد، تنها زمانی به درد شما می‌خورد که بتوانید با آن ارتباط برقرار کنید و به نتیجه دلخواهتان برسید.
نه تنها یک برنامه اصولی باید مختص هر داوطلب تنظیم شود، بلکه برای هر بازه زمانی باید یک برنامه مخصوص تنظیم شود. مثلاً در دوران جمع‌بندی که شامل هفته‌های پایانی است، داوطلبان باید هر سه روز یک بار آزمون‌های استاندارد کار کنند، آزمون‌ها را با دقت تحلیل کنند و برنامه ریزی خود را منطبق با تحلیل آزمون‌هایشان تنظیم کنند.
آیا لازم است دانش‌آموزان دهمی و یازدهمی هم برنامه داشته باشند یا برنامهریزی فقط مخصوص داوطلبان کنکور سراسری است؟ اگرچه سال کنکور اهمیت زیادی دارد و بسیار حساس و سرنوشت‌ساز است؛ اما برای موفقیت در کنکور سراسری، داوطلبان باید برنامهریزی را از سال‌های گذشته آموخته باشند و به اندازه کافی تمرین کرده باشند.
اصول برنامهریزی برای دانش‌آموزان دهمی و یازدهمی با داوطلبان کنکور سراسری متفاوت است؛ طبیعتاً برنامه دانش‌آموزان دهمی و یازدهمی سبک‌تر از داوطلبان کنکور سراسری است. حتی اجازه دهید به عقب‌تر هم برویم؛ بهتر است بگوییم عادت برنامهریزی کردن و طبق برنامه عمل کردن، باید از سال‌ها قبل در دانش‌آموزان ایجاد شود. در تنظیم برنامه مخصوص دانش‌آموزان دهمی و یازدهمی، هدف گذاری ما متفاوت است.
هدف از برنامهریزی کردن برای این دانش‌آموزان، کسب نمرات عالی در امتحانات مدرسه است. به علاوه به عنوان یک دانش‌آموز دهمی یا یازدهمی یادتان باشد که هر سال تمام مشکلات خود را مرتفع کنید و نقاط ضعفتان را به امید جبران کردن در سال کنکور، به سال‌های بالاتر منتقل نکنید.
فرض کنید می‌خواهید در طول هفته 60 ساعت مطالعه کنید؛ سوال مهم و اساسی این است که از این 60 ساعت سهم هر درس چقدر است و چه عاملی سهم هر درس را مشخص می‌کند؟
یکی از اصول مهم برنامهریزی این است که دو سوم از زمان کل مطالعه شما باید به درس‌های اختصاصی و یک سوم آن به مطالعه درس‌های عمومی اختصاص پیدا کند.
البته این موضوع بیشتر برای دانش‌آموزان دهم، یازدهم و دوازدهم کاربرد دارد؛ زیرا همان طور که می‌دانید، از سال آینده در کنکور سراسری سوالی از دروس عمومی طرح نمی‌شود. اما اگر دانش‌آموز هستید، لازم است به اندازه کافی برای مطالعه دروس عمومی وقت صرف کنید تا بتوانید در امتحانات نهایی نمره خوبی کسب کنید.
یک اصل دیگر که در برنامهریزی کنکور مطرح می‌شود، اهمیت ضرایب درس‌ها است. برای مثال چون ضریب درس زیست‌شناسی 12 است، بهتر است در طول هفته این درس حداقل 12 ساعت مطالعه شود اما مثلاً باید برای درس شیمی 9 ساعت در نظر بگیرید. البته این موضوع همیشگی نیست؛ اگر در یک درس واقعاً قوی هستید و در عوض در درس دیگری به شدت ضعف دارید، می‌توانید 25 درصد از زمان درس قوی‌تر کم کنید و به زمان مطالعه درس ضعیف اضافه کنید.
قبل از هرچیزی یادتان باشد که اگرچه برنامهریزی کردن برای کنکور در نگاه اول کار بسیار راحتی به نظر می‌رسد اما اصول خاص خود را دارد و در ضمن همانطور که قبلاً هم گفتیم، یک برنامهریزی غلط و غیراصولی، بسیار به شما ضرر خواهد زد.
پس توصیه ما این است که برنامهریزی کردن را به عهده یک مشاور باتجربه بگذارید و ترجیحاً خودتان برنامهریزی نکنید؛ البته تنظیم برنامه کوتاه مدت یا روزانه به عهده خود شما است. اگر به هر دلیلی به مشاور دسترسی نداشتید و مجبور شدید خودتان شخصاً وظیفه برنامهریزی کردن را به عهده بگیرید، به چند نکته ساده اما مهم که در ادامه بیان می‌شوند، توجه کنید:
در نوشتن برنامه روزانه خود، اصل تنوع موضوعات را رعایت کنید. دوران بقچه‌ای خواندن تمام شده است و لازم است هر روز به طور همزمان چند درس مختلف را مطالعه کنید.
در تنظیم برنامه‌تان از اصل تعادل غافل نشوید؛ برای مثال برخی از داوطلبان کنکور تجربی، به درس زیست‌شناسی بیش از حد اهمیت می‌دهند و از مطالعه درس ریاضی غافل می‌شوند. فراموش نکنید همه درس‌ها برای ما مهم هستند و لازم است به هر درسی به اندازه نیاز اهمیت دهید.
از بی‌وقفه درس خواندن جداً خودداری کنید؛ حتما بعد از یک بازه مطالعاتی مثلاً یک و نیم ساعته، به اندازه 20 دقیقه استراحت کنید.
بازه زمانی که به مطالعه هر درس اختصاص می‌دهید، به حجم مطالب و نیز درجه سختی آنها بستگی دارد.
هنگام نوشتن برنامه ساعاتی را برای استراحت هفتگی و تفریح در نظر بگیرید؛ مثلاً می‌توانید روزهای جمعه عصر را کاملا به استراحت و تفریح اختصاص دهید تا هفته بعد را پر انرژی آغاز کنید.
در زمان برنامهریزی کردن، حتما پیش نیازها را در نظر بگیرید؛ زیرا گاهی یک مطلب از یک پایه دیگر، پیش نیاز مطلب مورد نظر شما است و باید از قبل یا به صورت همزمان مطالعه شود.
هرشب قبل از خواب عملکرد آن روز را به دقت مورد بررسی قرار دهید و برای روز بعد برنامهریزی کنید.
اگر در یک درس خاص ضعف دارید، بهتر است هر شب زمان کوتاهی را به مطالعه و مرور آن درس اختصاص دهید.
هنگام برنامهریزی کردن، مرور را از یاد نبرید. یادتان باشد که حتی اگر یک درس را عالی مطالعه کنید اما در بازه‌های زمانی مشخصی آن مطالب را مرور نکنید، عمده آنها را فراموش خواهید کرد و به عبارت دیگر تمام تلاش‌های شما به هدر می‌رود.
یکی از مواردی که برخی از مشاوران کنکور در آن ضعف دارند، گذاشتن مرورهای منظم برای به حداقل رساندن فراموشی مطالب است. طبق تحقیقات ابینگهاوس که پیش‌تر به آن پرداختیم؛ مرور صحیح مطالب طی پنج مرحله انجام می‌شود:
اولین مرحله مرور یک روز بعد از مطالعه یک مطلب است.
مرحله دوم سه روز بعد از مطالعه اولیه مطلب.
مرحله سوم ده روز بعد از مطالعه اولیه مطلب مورد نظر.
چهارمین مرور 30 روز بعد از مطالعه
آخرین مرور بعد از 90 روز است.
تنظیم این مراحل به احتمال زیاد کار سختی برای داوطلبان کنکور سراسری است؛ پس لازم است آن را به یک مشاور باتجربه بسپارند. روش‌های مرور کردن هم بسیار متنوع هستند؛ برای مثال شما می‌توانید برای مرور کردن از خلاصه‌هایتان استفاده کنید، کتاب یا جزوه را تورق سریع کنید و…
در حال حاضر بهترین روش برای مرور مطالب، آزمون دادن و تحلیل دقیق آزمون است. شما با این کار دقیقاً متوجه می‌شوید که چه مطالبی از هر فصل را فراموش کرده‌اید. به این ترتیب نقاط ضعف شما مشخص می‌شوند و شما دقیقاً به سراغ قسمت‌هایی که فراموش کرده‌اید می‌روید و نه کل کتاب یا یک فصل؛ با این روش در زمان‌تان صرفه جویی می‌کنید.
