ویدیو/ معماری سنتی و نقاشی‌های بی‌نظیر در گرمابه مهدی قلی بیگ/ گرمابه شاه یا حمام رضوی در مشهد را از نمای نزدیک ببینید
سوفیانیوز: مهدی قلی بیک در زمان شاه عباس صفوی، یکی از امیران ترک در خراسان بود. وی در سال1300 هجری خورشیدی دستور ساخت این حمام را صادر کرد. وی پس از ساخت این حمام آن را به مردم مشهد وقف کرد. در سال 1385 این گرمابه به عنوان موزه مردم شناسی معرفی شد.
به گزارش پایگاه خبری سوفیانیوز، این حمام متعلق به دوران صفویه و جزو یکی از بزرگترین حمام‌های تاریخی ایران است که در شهر مشهد بنا شده است. قرار گرفتن آن در کنار مسجد قدیمی شاه مشهد سبب شده است که برخی به آن حمام شاه مشهد نیز بگویند. البته بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی نام آن حمام رضوی شده است.
بخش های مختلف بنای حمام قلی بیک
پس از ورود دالانی کوچک قرار دارد. از یک پله بالا می روید و وارد هشتی می شوید. برای سهولت در بازدید از این مکان نقشه ای از کل حمام بر روی دیوار آن نصب شده است. همچنین لوازمی که در قدیم در حمام ها استفاده می شد در ویترینی چیده شده است. در بین این لوازم سنگ پا و لنگ نیز پیدا می‌کنید. سمت راست هشتی سربینه قرار دارد که سقفی گنبدی و پر از نقش و نگار دارد. نقش هایی از رستم و سهراب و یا نقش هایی از زندگی معمولی انسان ها بر روی آن کشیده شده است.
سقف نورگیرهایی نیز دارد. به این نورگیرها گلجام می‌گویند. در گذشته بسته به زاویه ای که آفتاب می‌تابید بخش‌هایی از حمام روشن می‌شد و بخش‌های دیگر تاریک می‌ماند. یعنی از زمان طلوع تا غروب آفتاب نیاز به روشنایی دیگری در داخل حمام نبود اما امروزه این قسمت‌ها برق کشی شده‌اند.
در سربینه چهار غرفه وجود دارد. سه تا از آنها برای عوض کردن لباس افراد معمولی بود. یکی از غرفه‌ها یا صفه‌ها که از همه بزرگ‌تر است غرفه شاه نشین خوانده می‌شد. بزرگان و اشراف از آن صفه استفاده می‌کردند. این غرفه از بقیه غرفه‌ها بزرگ‌تر و روشن‌تر بود.
مسئول حمام خود نیز در سربینه می‌نشست و به امور خود می‌پرداخت. در صورتی که مردم درخواستی داشتند نیز از مسئول حمام طلب می‌کردند.
پس از سربینه هشتی یا میاندر قرار دارد. حوض کوچکی در وسط هشتی تعبیه شده که مملو از آب سرد بود. افراد در هنگامی که وارد گرمخانه می‌شدند و وقتی از آن خارجی می‌شدند پای خود را درون آب این حوض شستشو می‌دادند. علت این کار این بود که دمای بدن آنها پایین‌تر آمده و برای ورود به آب سرد آماده شوند.
بعد از هشتی وارد گرمخانه می‌شویم. گرمخانه محل اصلی شست و شو بود. افراد معلول و افرادی که بیماری مسری داشتند از گرمخانه استفاده نمی‌کردند. برای آنها اتاقی دیگر در کنار گرمخانه به نام خلوتگاه درست شده بود.
قسمت دیگر آتشخانه یا گلخن یا تون است. در اینجا آتش درست می‌شد و گرمای حمام از این قسمت تأمین می‌شد. دود حاصل از سوختن هیزم با تدبیری خاص به بیرون از حمام منتقل می‌شد. این کار از طریق انشعاباتی به نام گربه رو صورت می‌گرفت. جالب است که گرمای حاصل از سوختن هیزم نیز از این طریق برای گرم کردن دیوارها و کف حمام استفاده می‌شد زیرا این کانال‌های باریک در کف گرمخانه تا سربینه قرار داشتن و بعد به وسیله دودکش‌هایی از دیوارها خارج می‌شدند.
در داخل بنای حمام موزه مردم شناسی تأسیس شده است که نمایشی است از اشیاء متعلق به دوران گذشته. در آنجا سماورهای ذغالی را مشاهده می‌کنید. لوازمی که در گذشته در حمام استفاده می‌شد، آبخوری و …. کمان‌های چوبی در این موزه قرار دارند که قدمت آنها به 400 سال می‌رسد. این کمال‌ها متعلق به عصر شاه عباس صفوی هستند. در بخشی از این موزه عکس‌های قدیمی به نمایش گذاشته شده است. در واقع اشیا و عکس‌های در بخش‌های مختلف حمام به نمایش گذاشته شده‌اند. غرفه‌های متعددی از ملزومات استحمام، وسایل آرایش، پوشاک، غرفه حنابندان، غرفه روشنایی و … نیز وجود دارد. این اشیا و لوازم از زمان صفویه تاکنون وقف امام رضا شده‌اند و در این موزه به نمایش در آمده‌اند.
