زخم معده چیست؛ از علل و علائم تا درمان و جراحی
سوفیانیوز: زخم معده یا پپتیک اولسر یکی از مشکلات رایج گوارشی است که می‌تواند به شکل ناگهانی و با دردهای شدید در ناحیه معده یا دوازدهه ظاهر شود. اما آیا می‌دانید چه چیزی باعث می‌شود این زخمهای دردناک در دیواره معده ایجاد شوند؟
به گزارش سرویس علم و فناوری پایگاه خبری سوفیانیوز، زخم معده یا پپتیک اولسر به ایجاد زخمهای باز در دیواره داخلی معده یا دوازدهه (بخش ابتدایی روده کوچک) اطلاق می‌شود. معده به‌طور طبیعی یک لایه مخاطی محافظتی دارد که از بافت‌های زیرین در برابر اسید معده محافظت میکند. اگر این لایه مخاطی به هر دلیلی ضعیف شود یا آسیب ببیند، اسید معده می‌تواند به بافت معده نفوذ کرده و باعث ایجاد زخم شود.
مخاط معده یک سیستم دفاعی قوی دارد که شامل ترشح مخاط، بی‌کربنات و جریان خون مناسب برای حفظ یکپارچگی بافت است. این سیستم‌ها به صورت هماهنگ کار می‌کنند تا سطح معده را در برابر اسیدهای گوارشی محافظت کنند. اما در صورت وجود عفونت با هلیکوباکتر پیلوری یا مصرف طولانی‌مدت داروهای NSAIDs، این سیستم‌های دفاعی ضعیف شده و به مرور زمان زخمهای دردناکی در دیواره معده ایجاد می‌شود.
علت ایجاد زخم معده
این بیماری همیشه ناشی از موارد زیر است:
عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori)
این عفونت باکتریایی در معده زندگی میکند و سیستم ایمنی به‌راحتی آن را کنترل خواهد کرد. اما در برخی بیماران این عفونت بیش از حد تکثیر می‌شود و با اثرگذاری بر مخاط معده، التهاب مزمن و بیماری زخم معده ایجاد میکند. این بیماری معمولا در 60 درصد موارد دلیل زخمهای اثنی‌عشر و 40 درصد عامل بروز زخمهای گوارشی است.
استفاده بیش‌ازحد داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
مصرف داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی همچون ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپرین به ایجاد زخم در معده کمک می‌کنند. آنها هنگام برخورد با پوشش معده باعث تحریک آن ناحیه یا از بین رفتن مخاط می‌شوند. بیش از 50 درصد زخمهای گوارشی ناشی از استفاده طولانی مدت داروهای NSAIDs است.
سندرم زولینگر-الیسون
این وضعیت در بروز بیماری زخم معده کمتر شایع است اما شواهد نشان داده ترشح بیش از حد اسید معده در بیماران مبتلا به سندرم زولینگر-الیسون باعث بروز بیماری گوارشی مذکور می‌شود.
استرس فیزیولوژیکی شدید
استرس میزان PH بدن را از حالت نرمال تغییر داده و باعث افزایش ترشح اسید معده می‌شود. زخم معده‌های استرسی برخلاف زخمهای معده معمولی که به آرامی شکل می‌گیرند، با سرعت بسیار زیادی ایجاد می‌شوند.
علائم زخم معده
برخی از زخمهای گوارشی علائم مشخصی ندارند که به آنها زخم خاموش می‌گویند. علائم مشترک در زخمهای معده و زخمهای اثنی‌عشر عبارتند از:
نفخ شکم
کاهش وزن
سوزش سر دل
ریفلاکس اسید
سوزش و درد معده
مدفوع تیره و قیری
حالت تهوع و استفراغ
سوء هاضمه به‌خصوص غذاهای چرب
روش تشخیص زخم معده
پزشک فوق تخصص گوارش برای تشخیص این بیماری ابتدا از شما در خصوص علائم و سابقه پزشکی‌تان سوال می‌پرسد. او با پرسیدن این سوالات می‌خواهد مطمئن شود آیا داروی ضدالتهابی غیراستروئیدی (NAID) استفاده می‌کنید یا در معرض عفونت هلیکوباکترپیلوری بوده‌اید یا خیر.
اگر علائم بیماری شما با نشانه‌های زخم معده یکی بود، پزشک برای بررسی بیشتر به آزمایشات دیگری نیاز دارد که در جدول زیر مشاهده می‌کنید:
تست زخم معده | توضیحات |
آندوسکوپی (EGD) | مشاهده بخش داخلی دستگاه گوارش و برداشت نمونه بافت برای بررسی بیشتر |
معاینه با اشعه ایکس GI (بلغم باریم) | بررسی دستگاه گوارش فوقانی، معده و اثنی‌عشر به کمک اشعه ایکس |
CT اسکن | بررسی اندام‌های داخلی بدن و ارزیابی میزان صدمات بیماری به دیواره معده یا روده |
آزمایش خون | بررسی عفونت هیلوباکتر پیلوری |
آزمایش مدفوع | تشخیص وجود عفونت هیلوباکتر پیلوری |
تست تنفس | آزمایش دقیق برای اثبات وجود عفونت هیلوباکتر پیلوری |
درمان زخم معده
برای درمان این بیماری باید علت آن مشخص شود. سپس دکتر گوارش می‌تواند روش مناسب درمان همچون استفاده از داروی زخم معده یا در مواقع حاد جراحی را انتخاب کند.
1. درمان غیر جراحی
در روش درمانی غیرجراحی این بیماری پزشک فوق تخصص گوارش داروی زخم معده تجویز میکند. آنها عبارتند از:
آنتی‌بیوتیک‌ها: داروی درمان عفونت هلیکوباکتر پیلوری دستگاه گوارش مثل تتراسایکلین (tetracycline) مترونیدازول (metronidazole) کلاریترومایسین (clarithromycin) آموکسی سیلین (amoxicillin)
مهارکننده پمپ پروتون (PPIs): داروی محافظت کننده پوشش معده و کاهش دهنده اسید معده مثل امپرازول (omeprazole) اسومپرازول (esomeprazole) رابپرازول (rabeprazole)
مسدودکننده‌های گیرنده هیستامین (بلوکرهای H2): داروی مسدودکننده اسید معده مثل فاموتیدین (famotidine) سایمتیدین (cimetidine) نیزاتیدین (nizatidine)
عوامل محافظت کننده سلولی: داروی مناسب برای حفاظت از پوشش معده مثل سوکرالفات (sucralfate) میزوپروستول (misoprostol)
آنتی‌اسیدها: داروی زخم معده برای خنثی کردن اسید و کاهش‌دهنده علائم بیماری( این داروهای رایج بدون نسخه برای بهبود زخمهای گوارشی کافی نیستند)
2. درمان با جراحی
در موارد بسیار نادر، زخم معده اگر پیچیده باشد نیاز به جراحی دارد. در این مورد، زخم‌هایی به جراحی نیاز دارند که ویژگی‌های زیر را داشته باشند.
عود می کنند
بهبود نمی‌یابند
خونریزی دارند
موجب سوراخی معده می‌شوند
مانع ورود غذا از معده به روده باریک می‌شود
جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
برداشتن کل زخم
بستن شریان خونریزی دهنده
قطع منبع عصبی معده برای کاهش تولید اسید معده
گرفتن بافت از قسمت دیگر روده و اتصال آن روی محل زخم
3. درمان خانگی زخم معده
بری درمان خانگی زخم معده علاوه بر رعایت رژیم غذایی بهتر است به نکات زیر توجه کنید:
اجتناب از طولانی بیدار ماندن
مصرف داروهای مُسکن با مشورت پزشک
کاهش مصرف نوشیدنی‌های مضر گازدار، صنعتی و پرکافئین
انجام فعالیت بدنی همچون پیاده‌روی برای حفظ سلامت روحی و روانی
مصرف خوردنی‌های پروبیوتیکی همچون پنیر و ماست پروبیوتیک و نوشیدنی کفیری
